Термиз давлат университетиПедагогика факультети “Мусиқий таълим” кафедраси ўқитувчиси 1970 йил 13 сентябрда туғилган миллати ўзбек Мелиқулов Баҳодир Ибрагимовичга

 
 
2.2.
Тошкент-Фарғона қўшиқчилик услуби намояндалари 
ижодий фаолиятларининг аҳамияти. 
Мулла Тўйчи Тошмухаммедов. 
Ўзбек қўшиқчилик санъатида ўзидан 
ўчмас из қолдирган машҳур ҳофиз Мулла Тўйчи Тошмуҳаммедов Тошкент 
шаҳрининг «Гулбозор» маҳалласида бўзчи оиласида таваллуд топган. 
Дастлаб Абдулла Қори мактабида таҳсил олган ва исломий илмлар билан бир 
қаторда Шерозий, Машраб, Фузулий, Ҳувайдо, ғазалларини тинмай мутоала 
қилади. Ундаги санъатга бўлган ҳавас ўқиган ғазаллари ва ҳофизларнинг 
хонишлари орқали уйғонади, ўзи ҳам шу йўлни танлайди. 
 
Дастлабки мусиқа таҳлимини амакиси Уста Қўчқордан олади. Сўнгра 
устози Убайдулло Андалибдан қўшиқ айтиш сирларини ўрганади. Аста секин 
Тошкент ҳофизларини назарига туша бошлайди. Шобарот танбурчи, 
Шожалил ҳофиз, Муҳаммад Умар, Абдуқаҳҳор ва Назархон ҳофизлар билан 
бирга ижод қилиб, ашула йўлларини ўрганади. Тез орада сайл ва тўйларда 
йиғинларда қатнашиб, эл оғзига тушади. Замондош шоирлар Камий, Мискин, 
Хислатлар билан ҳамкорликда ижод қилиб, улар иштирокидаги йиғинларда 
қатнашади ва Бухоро, Самарканд, Қўқон, Андижон, Марғилон шаҳарларига 
ҳам бориб ашула йўлларини ўрганади, ўзига хос ашулачилик услубини 
яратади. Шоир Хислат Мулла Тўйчи ҳофизга атаб «Армуғоний Хислат» 
девонини тузган. Ушбу девондаги барча ғазаллар ҳофиз томонидан ижро 
этилган. 
1904-1907 йилларда ўзбек халқининг куй ашула ва мақомлари биринчи 
марта грамафон пластинкасига ёзилади. Тўйчи ҳофиз ижросида «Дугоҳ 
Хусайн», «Чоргоҳ», «Баёт», «Ушшоқ», «Гиря», «Дилхирож», «Гулёр 
шахноз», «Кўчабоғи», «Эшвой», «Курт» сингари ашулалар пластинкага 

---

43 
ёзилади. 1905- йилда ёзилган «Баёт» туркумлари пластинкаси ушбу сатрлар 
муаллифида сақланади. Тўйчи ҳофиз тез-тез сафарларда бўлиб фақат 
Ўзбекистон ва қўшни республикаларда эмас, Шарқ мамлакатларида ҳам 
танилди.
Айниқса, шарқий Туркистонда, Қашқарда жуда машҳур эди. 60 йиллик 
ижодий фаолиятини санъатга бағишлади ва халқ хурматига сазовор бўлди. 
Ўзбекистон халқ артисти унвонига мушарраф бўлди. Кўплаб шогирдлар 
етиштирди. Шорахим Шоумаров, Юнус Ражабий, Акбар Ҳайдаров, 
Ортиқхўжа Имомхўжаев, Турғун Каримов сингари машҳур ҳофизлар Мулла 
Тўйчи Тошмуҳаммедов мактабининг вакилларидир.