1 Мавзу: «Бозор инфратузилмаси иктисодиёти» фанининг предмети ва вазифалари

3.3-rasm. Qo‘shimcha mablag‘larni jalb qilish asosida o‘tkaziladigan lizing operatsiyasining sxemasi
Qo‘shimcha lizing - Sublizing (sub-lease). Ko‘pincha lizing to‘g‘ridan-to‘g‘ri emas, balki, vositachilar yordamida amalga oshiriladi. Sxema bo‘yicha bu quyidagicha bo‘ladi: odatda, asosiy lizing beruvchi, vositachi, hamda mavjud lizing kompaniyasi orqali uskunalarni lizing oluvchiga ijaraga beradi. Vositachi to‘lovga qobiliyatsiz bo‘lganda yoki u bankrotga uchragan taqdirda, lizing to‘lovlari asosiy lizing beruvchiga to‘lanishi lozimligi shartnomada belgilab qo‘yiladi. Bu kabi bitimlar «sublizing» nomini olgan.

Ushbu sxema lizing oluvchi va lizing beruvchilar turli hududlarda joylashgan hollarda qo‘llanilishi mumkin. Chunki uskunalarning ishlatilishi ustidan nazorat olib borish, to‘lovlarning o‘z vaqtida bajarilishini kuzatish, yuzaga kelgan muammolarni bartaraf etish kabi masalalarni hal etish mahalliy lizing kompaniyasi uchun qulayroqdir.

Vositachi ishtirokidagi ko‘pgina lizing operatsiyalari, qo‘shimcha lizing (sublizing) sxemasi asosida amalga oshiriladi (3.4-rasm).

Asosiy lizing beruvchi lizing to‘lovlarini olishda imtiyozli huquqlarga ega bo‘ladi. Shartnoma shartlariga binoan uchinchi shaxs bankrotlikka uchrasa, asosiy lizing to‘lovlari lizing beruvchiga to‘lanadi. Bu xil operatsiyalar sublizing deb yuritiladi. Bundan tashqari, «sublizing» sxemasidan xolding, kontsernlarga kiruvchi tashkilotlarning qayta texnik qurollanishi borasida ham foydalanish mumkin. Ko‘pincha bosh korxonalar o‘zlarining sho‘’ba korxonalarini uskunalar sotib olish uchun ajratiladigan pul mablag‘laridan to‘g‘ri foydalana olishiga to‘la ishonch hosil qilmasliklari mumkin va shu sababdan, ularni bevosita moliyalashtirishni istamaydilar. Bunda bosh korxona sho‘’ba korxonalarining arizalariga binoan kerakli uskunalarni sotib olib, buyurtmachilarga yetkazib berish maqsadida lizing kompaniyasini tashkil etadi. Kelajakda u lizing to‘lovlarini o‘z vaqtida to‘lanishini nazorat qilib turadi, ularni to‘plab, asosiy lizing beruvchiga yetkazilishini ta’minlaydi, uskunalarning to‘g‘ri ishlatilishi ustidan nazorat o‘rnatadi, kelishuvda belgilangan bo‘lsa, texnik xizmatlar ham ko‘rsatadi.

1. 
   Lizing obyektining yetkazib berilishi;
   
2. 
   Lizing to’lovlarining amalga oshirilishi.
   
3. 
   Lizing beruvchi(I)ni ruxsati bilan lizing obyekti Lizing oluvchi(II)ga yetkazib beriladi.