1 Мавзу: «Бозор инфратузилмаси иктисодиёти» фанининг предмети ва вазифалари

Asosiy kapitalga investitsiyalar hajmi va tarkibi,

mlrd. so‘m

Ko‘rsatkichlar	2007 yil		2008 yil		O‘sish sur’ati, %da
	hajmi	sol. salm.%	hajmi	sol. salm.%
Asosiy kapitalga investitsiyalar	5479,7	100,0	8483,7	100,0	128,3
Markazlashgan investitsiyalar	1099,7	20,1	1717,0	20,2	129,1
- byudjet mablag‘lari	492,9	9,0	761,8	9,0	127,9
- nobyudjet fondlari mablag‘lari	334,8	6,1	533,6	6,3	131,8
- xorijiy investitsiyalar va hukumat kafolati asosidagi kreditlar	272,0	5,0	421,6	5,0	128,2
Markazlashmagan investitsiyalar	4380,0	79,9	6766,7	79,8	128,0
- korxonalar mablag‘lari	2610,0	47,6	3741,1	44,1	118,6
- aholi mablag‘lari	621,9	11,3	828,0	9,8	112,0
- to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiya va kreditlar	975,7	17,8	1772,1	20,9	150,2
- tijorat banklari kreditlari va boshqa qarz mablag‘lari	172,4	3,1	425,5	5,0	246,8

Jadvaldan ko‘rinadiki, o‘tgan yil davomida asosiy kapitalga investitsiyalar hajmi va tarkibida ahamiyatli o‘zgarishlar ro‘y bergan. Yuqorida ta’kidlanganidek, asosiy kapitalga investitsiyalarning umumiy hajmi 128,3 foizga o‘sgan. Shu jumladan, markazlashgan investitsiyalar hajmi 129,1% ga, markazlashmagan investitsiyalar 128% ga o‘sgan. O‘sish sur’atlarini investitsiyalarning tarkibiy qismlari bo‘yicha ko‘rib chiqilsa, eng yuqori ko‘rsatkich tijorat banklari kreditlari va boshqa qarz mablag‘lariga to‘g‘ri kelib, ularning hajmi deyarli 2,5 baravar oshib, investitsiyalar tarkibidagi ulushi o‘tgan yildagi 3,1% dan 5% ga qadar ko‘tarilgan. To‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiya va kreditlar hajmi 1,5 baravardan ko‘proq o‘sib, buning natijasida ularning investitsiyalar tarkibidagi ulushi 20,9% ga qadar oshgan.

O‘zlashtirilgan barcha investitsiyalarning 50 foizga yaqini ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlashga yo‘naltirilganini ta’kidlash darkor.

Keyingi yillarda O‘zbekiston iqtisodiyotiga kiritilayotgan xorijiy investitsiyalar hajmining izchil va barqaror o‘sib borayotgani e’tiborga sazovordir. 2008-yilda 1 milliard 700 million AQSh dollari miqdoridagi xorijiy investitsiyalar o‘zlashtirildi. Bu 2007-yildagiga nisbatan 46 foiz ko‘p demakdir. Eng muhimi, xorijiy investitsiyalarning 74 foizini to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar tashkil etdi.

Mamlakatimizdagi investitsiya jarayonlarining takomillashib borayotganligi namoyon etuvchi yana bir jihat - davlat byudjetidan moliyalashtirish tarkibidagi nisbatlarning sezilarli darajada o‘zgarib borayotganligi hisoblanadi. Investitsiya jarayonlariga davlat byudjetidan moliyalashtirilgan mablag‘lar dinamikasi shuni ko‘rsatadiki, agar 2005-yilda davlat byudjetdan moliyalashtirilgan mablag‘larning 36,2% respublika byudjeti, 63,8% mahalliy byudjet hisobiga ta’minlangan bo‘lsa, 2009-yilda bu nisbat tegishli ravishda 35,5% va 64,5% ni tashkil etishi ko‘zda tutilmoqda (7.2-rasm). Bu esa investitsiya jarayonlarini moliyalashtirishda mahalliy byudjetlarning ishtiroki va roli kengayib borayotganligini ko‘rsatadi.

Shuningdek, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davom etayotganiga qaramasdan, 2009-yilda mamlakatimiz iqtisodiyotiga jalb etiladigan xorijiy investitsiyalar hajmi 1 milliard 800 million dollarga ko‘payadi, buning to‘rtdan uch qismi to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalardir.

Iqtisodiyotimizda tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirish va uni modernizatsiya qilish borasida strategik muhim rol o‘ynaydigan loyihalarni amalga oshirish, birinchi navbatda, ishlab chiqarish infratuzilmasini shakllantirishda bundan ikki yil avval tashkil etilgan, bugungi kunda 3 milliard 200 million AQSh dollaridan ortiq Nizom jamg‘armasiga ega bo‘lgan O‘zbekiston Tiklanish va taraqqiyot fondi faoliyatiga katta ahamiyat berilmoqda. Yaqin istiqbolda ushbu Fond aktivlarini 5 milliard dollarga yetkazish ko‘zda tutilmoqda. O‘tgan ikki yil mobaynida o‘nlab yirik sanoat va infratuzilma inshootlarini moliyalashtirish va hamkorlikda moliyalashtirish uchun Fond tomonidan 550 million AQSh dollaridan ziyod miqdorda kreditlar ajratildi.