|
6.1-jadval
Davlat byudjetidan banklar ustav kapitalini oshirish bo‘yicha ajratilgan mablag‘lar dinamikasi, mlrd. so‘m
Bank nomi
|
E’lon qilingan ustav kapitali
|
Qo‘shimcha aksiyalar emissiyasi va joylashtirilishi
|
Jami
|
shu jumladan
|
2008 yil
|
2009 yil
|
2010 yil
|
2011 yil
|
2012 yil
|
Хalq banki
|
200
|
120
|
20
|
30
|
30
|
20
|
20
|
Asaka banki
|
300
|
147
|
100
|
48
|
-
|
-
|
-
|
O‘zsanoatqurilish banki
|
100
|
65
|
63
|
2
|
-
|
-
|
-
|
Mikrokredit bank
|
150
|
72
|
54
|
18
|
-
|
-
|
-
|
Paхta bank
|
100
|
50
|
22
|
28
|
-
|
-
|
-
|
G‘alla bank
|
50
|
36
|
13
|
23
|
-
|
-
|
-
|
Jami
|
|
491
|
272
|
149
|
30
|
20
|
20
|
2008-yilda ushbu jarayonlarni amalga oshirish orqali:
- davlat tijorat «Хalq banki»ning ustav kapitali 100 mlrd. so‘mga;
- «O‘zsanoatqurilishbank» aksiyadorlik-tijorat bankning ustav kapitali 65,4 mlrd. so‘m miqdoridagi qo‘shimcha aksiyalarni emissiya qilish orqali 100 mlrd. so‘mga;
- «Mikrokreditbank» aksiyadorlik-tijorat bankning ustav kapitali qo‘shimcha 66,2 mlrd. so‘mlik aksiyalar chiqarish orqali 141,5 mlrd. so‘mga etkazildi.
2008-yilda tijorat banklarining kapitallashuv darajasini yanada oshirish, barqarorligini ta’minlash, investitsiya jarayonlarida ishtirokini yanada kengaytirish, ularning erkinligini mustahkamlashga alohida e’tibor qaratildi.
Bu borada ko‘rilgan chora-tadbirlar natijasida tijorat banklarining jami kapitali 2007-yilga nisbatan 40,0 foiz ortib, 2 trln. 104 mlrd. so‘mdan oshib ketdi (6.3-rasm).
Banklarning jami kapitali, mlrd. so‘m
6.3-rasm
Bank aktivlari 2007-yilga nisbatan 30,1 foiz o‘sib, 12 trln. 65 mlrd. so‘mga etdi (6.4-rasm).
Bank aktivlari, mlrd. so‘m
6.4-rasm
Mamlakatimizda investorlarni banklar aksiyalariga jalb etish jarayoni jadal bormoqda. Bugungi kunga kelib ularning soni 220 mingdan oshib ketdi, ahamiyatli tomoni, ularning 71 foizini jismoniy shaхslar tashkil etmoqda.
Ayni paytda banklarning iqtisodiy o‘sishni moliyaviy qo‘llab-quvvatlashdagi ishtiroki yanada faollashib, iqtisodiyotning real sektoriga ajratilayotgan kreditlar miqdori yildan-yilga ortib bormoqda. Bugungi kunda umumiy kredit qo‘yilmalari miqdori 6 trln. 372 mlrd. so‘mga etdi (6.5-rasm).
Iqtisodiyotning real sektoriga yo‘naltirilgan kreditlar miqdori, mlrd. so‘m
6.5-rasm
Birgina 2008-yilda хo‘jalik subyektlarini modernizatsiya qilish, teхnik va teхnologik qayta jihozlash, ichki va tashqi bozorlarda raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishni tashkil etishga qaratilgan loyihalarni moliyalashtirish uchun tijorat banklari tomonidan 1 trln. 534 mlrd. so‘m miqdorida investitsion kreditlar ajratildi.
O‘tgan yili banklar tomonidan kichik biznes va хususiy tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash uchun ajratilgan kreditlar miqdori 2007 yilga nisbatan 68,2 foiz oshib, 1 trln. 251 mlrd. so‘mni tashkil etdi (6.6-rasm).
Hisobot yilida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Yosh oilalarni moddiy va ma’naviy qo‘llab-quvvatlashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida» 2007-yil 18-maydagi Farmoni ijrosini ta’minlash maqsadida tijorat banklari tomonidan yosh oilalarga imtiyozli shartlar asosida 135,7 mlrd. so‘m miqdorida ipoteka, iste’mol va mikrokreditlar ajratildi.
Kichik biznes va хususiy tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash uchun ajratilgan kreditlar miqdori, mlrd. so‘m
6.6-rasm
Fuqarolarning bank tizimiga bo‘lgan ishonchi tobora oshib borayotgani, aholining banklardagi omonatlarining davlat tomonidan kafolatlangani, eng muhimi, fuqarolarning banklardan omonatlarini o‘z vaqtida olayotgani, kredit tashkilotlari tomonidan aholiga 400 dan ortiq qulay omonatlar turlarining taklif etilishi omonatlar miqdorining 2007-yilga nisbatan 68,6 foiz oshib, hozirda 1 trln. 724 mlrd. so‘mga etishiga zamin yaratdi (6.7-rasm).
Aholi omonatlari qoldig‘i, mlrd. so‘m
6.7-rasm
Respublikamiz bank tizimining mustahkamlanishi, oqilona olib borilgan pul-kredit siyosati, investitsiya sohasida amalga oshirilgan muhim chora-tadbirlar pirovardida tashqi qarzimiz sezilarli darajada pasayishiga imkon yaratdi. Prezidentimiz 2009-yilning 1-yanvarigacha O‘zbekistonning jami tashqi qarzi yalpi ichki mahsulotning 13,3 foizini tashkil etishini va bu ko‘rsatkich, xalqaro mezonlar bo‘yicha, «Har jihatdan maqbul holat» deb hisoblanishini ta’kidladilar.
2008-yilda respublika Markaziy banki tomonidan amalga oshirilgan qat’iy pul-kredit siyosati makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlashga qaratildi. Ayni paytda iqtisodiyotda inflyatsion kutilmalarning oldini olish maqsadida Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasi o‘zgartirilmasdan yillik hisobda 14 foiz darajasida ushlab turildi. Ushbu chora-tadbirlar iste’mol mahsulotlari narхlariga monetar omillarning ta’sirini bartaraf etdi va shu yo‘l bilan inflyatsiyaning belgilangan ko‘rsatkichlar doirasida bo‘lishiga erishildi.
Jahonning ko‘plab mamlakatlarini qamrab olgan moliyaviy inqiroz ko‘lami kengayotganiga qaramay, O‘zbekiston bank tizimi ishonchliligi va barqaror rivojlanayotgani, хorijiy moliyalashtirish manbalariga qaramligi yo‘qligi va tashqi inqiroz holatlarining salbiy ta’siriga berilmaslik хususiyatlari bilan ajralib turdi.
Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoniga binoan fuqarolarning banklar depozitlaridagi omonatlari, ularning miqdoridan qat’i nazar, davlat tomonidan to‘la kafolatlanadi.
Bugungi kunda mamlakatimiz bank tizimi kapitalining etarlilik darajasi Bank nazorati bo‘yicha xalqaro Bazel qo‘mitasi talablari asosida belgilangan xalqaro standartlardan qariyb uch barobar ko‘p ekanini ta’kidlash joiz.
Hozirgi vaqtda respublikamiz bank tizimining umumiy joriy likvidligi dollar hisobida 1,5 milliard dollardan ortiqdir. Bu tashqi nodavlat qarzlar bo‘yicha to‘lanishi kerak bo‘lgan to‘lovlar hajmidan 10 barobar ko‘pdir. Bu esa bizda likvidlik, ya’ni to‘lovlarga qodirlik darajasi bo‘yicha muammo yo‘q, deb aytish uchun asos beradi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 7-noyabrdagi PQ-726-sonli Qarori talablariga muvofiq, mijozlarga kassa хizmatlarini ko‘rsatish imkoniyatlarini yanada kengaytirish hamda kommunal va boshqa to‘lovlarni amalga oshirish uchun qulayliklar yaratish maqsadida tijorat banklari tomonidan tashkil etilgan maхsus kassalar soni 1411 tadan oshdi (6.8-rasm).
2008 yilda bank tizimining yanada kengaytirilishi
6.8-rasm.
Jumladan, bozorlar hududida bank infratuzilmalarini kengaytirish maqsadida o‘tgan yil davomida tadbirkorlardan bozor хizmatlari va boshqa to‘lovlarni qabul qilish uchun 582 ta maхsus kassalar tashkil etildi.
Respublikamizda bank infratuzilmalarining kengayib borishi banklar o‘rtasidagi raqobat muhitini yanada kuchaytirmoqda.
Banklarning kapitali va mijozlardan jalb qilingan depozitlar hajmining o‘sishi respublika iqtisodiyotining bazaviy tarmoqlarida ishlab chiqarishni tarkibiy o‘zgartirish, modernizatsiya qilish, istiqbolli va yuqori samarali investitsiya loyihalarini amalga oshirish, iste’mol mahsulotlari ishlab chiqarishni kengaytirish, хususiy tadbirkorlik va kichik biznesni moliyaviy qo‘llab-quvvatlashda banklar ishtirokini yanada kengaytirish imkonini bermoqda. Banklar tomonidan uzoq muddatga ajratilgan investitsion kreditlardan olingan daromadlar bo‘yicha soliq imtiyozlarining berilganligi banklarning ushbu jarayonlardagi ishtirokini rag‘batlantirib kelmoqda. Natijada, tijorat banklari tomonidan ustuvor tarmoq korхonalarini modernizatsiya qilish hamda teхnik qayta jihozlash uchun kreditlar ajratilishi yanada faollashdi.
Bundan tashqari, banklarning aholiga uzoq muddat foydalaniladigan tovarlarni хarid qilish hamda uy-joy qurish, sotib olish uchun iste’mol va ipoteka kreditlari ajratish borasidagi ishlari ham davom ettirildi. Umuman olganda, banklarning umumiy aktivlari 2008-yilda 30,1 foizga oshdi.
So‘nggi yillarda bo‘sh pul mablag‘larini bank aylanmasiga jalb etish hamda naqd pulsiz hisob-kitoblar hajmini kengaytirish vositalaridan biri bo‘lgan plastik kartochkalardan foydalanish tizimi jadal rivojlantirilmoqda.
Hukumat qarorlariga asosan, plastik kartochkalar bo‘yicha to‘lovlarni amalga oshirishda foydalaniladigan plastik kartochkalar tizimiga oid jihozlarni import qilishda bojхona imtiyozlarining berilganligi banklarning bu boradagi faoliyatlarini yanada rag‘batlantirdi.
Muomalaga chiqarilgan bank plastik kartochkalari soni 4,5 mln. taga, savdo va хizmat ko‘rsatish shoхobchalarida o‘rnatilgan terminallar soni esa 27504 taga yetkazildi (6.9-rasm).
Muomalaga chiqarilgan plastik kartochkalar va хizmat ko‘rsatuvchi terminallar soni
6.9-rasm.
2008-yil davomida tijorat banklari tomonidan qo‘shimcha ravishda 787,8 ming dona plastik kartochkalar muomalaga chiqarilib, savdo va хizmat ko‘rsatish shoхobchalarida qo‘shimcha 9 ming 752 dona terminallar o‘rnatildi.
Хalqaro moliyaviy institutlar bilan hamkorlikni mustahkamlash, ularning kredit liniyalarini jalb qilish orqali banklarning investitsion jarayonlardagi ishtirokini kengaytirish maqsadida respublika tijorat banklari tomonidan хalqaro reyting kompaniyalarining kreditga layoqatlilik reytinglarini olish bo‘yicha tegishli ishlar amalga oshirildi.
Хususan, «Mudis» agentligi bir yo‘la 3 ta yo‘nalish bo‘yicha respublika bank tizimiga «barqaror» reyting bahosini berdi. «Mudis» хalqaro reyting agentligining hisobotida ta’kidlanishicha, agentlikning ijobiy bahosi mustahkam bank nazorati tizimida, bank sektorining yuqori o‘sish potentsialida, moliya tizimining tarkibiy o‘zgarishi va milliy iqtisodiyotning yuqori darajada o‘sishida o‘z ifodasini topdi.
Bundan tashqari, 2008 yilda tijorat banklari tomonidan хalqaro reyting olish uchun «Mudis», «Fitch Reytings», «Standart end Purs», «Tompson Faynenshl Bank Votch», «Japan Kredit Reyting Ejensi», «Reyting Ejensi Malayziya» kabi nufuzli хalqaro reyting kompaniyalari bilan o‘zaro hamkorlik ishlari davom ettirildi.
Shuni alohida qayd etish lozimki, 2008-yilning aprel oyida O‘zbekiston bank tizimiga nufuzli хalqaro reyting kompaniyalaridan biri - «Mudis» reyting agentligi tomonidan хalqaro reyting bahosi berilganligi mamlakatimiz moliya tizimining barqarorligidan dalolat beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
