Termiz davlat universiteti zoologiya kafedrasi umurtqalilar zoologiyasi

8-rasm. Lantsetnik ichak sohasinnig ko’ndalang kesimi.
1-epidermis; 2-elka suzgich qanoti; 3-metaplevral burmalar; 4-muskullari; 5-xorda; 6-nerv nayi: 7-nevrotsel; 8-biriktiruvchi to’qimali qobiq; 9-ichak; 10-orqa aorta; 11-tselom.
Lantsetnikning qon aylanish sistemasini o’rganishda rasm va tablitsadan foydalaniladi, chunki preparatda qon tomirlari ko’rinmaydi (9-rasm).

9-rasm. Lantsetnikning qon aylanish sistemasi sxemasi:

1-qorin aortasi; 2-jabra arteriyasi; 3-aorta ildizlari; 4-uyqu arteriyasi; 5-orqa aorta; 6-oldingi kardinal venalar; 7- orqa kardinal venalar; 8-kyuver oqimi; 9-venoz senus; 10-ichak osti venasi; 11-jigar qopqa sistemasi; 12-jigar venasi (vena qon tomirlari qora rangda ko’rsatilgan).

Yuqorida ta’kidlanganidek lantsetnikda yurak yo’q, uning o’rnida toq qorin aortasi yurak vazifasini bajaradi. Qorin aortasi devori ko’ndalang-targ’il muskullardan tuzilgan bo’lib bu muskullar qorin aortasini qisqarib-bo’shashishni ta’minlaydi. Qon qorin aortasi orqali jabralar orasidagi to’siqdan jabra arteriyasiga tomon harakatlanadi. Lantsetnikda jabra arteriyasi kappilyarlarga ajralmaydi. Venoz qon jabra arteriyasidan o’tadi, bunda nozik qon tomir devori orqali qon oksidlanadi. Kislorodga to’yingan qon, juft aorta ildiziga to’planadi. Ushbu qonning bir qismi kichikroq uyqu arteriyasiga, asosiy qismi esa orqa aorta orqali dumga qarab harakatlanadi.

Venoz qon tananing oldingi qismidan juft oldingi kardial vena nomi bilan orqaga, dum qismidagi venoz qon esa keyingi kardinal vena nomi bilan oldinga qarab harakatlanadi. Oldingi va orqa kardial venalar tananing har ikki tomonida halqumning orqa qismida yupqa devorli kyuverov oqimini hosil qiladi. Bu ikkala oqim ham venoz sinusga quyiladi.
Ichki organlardan qaytgan qon ichak osti venasi yig’iladi. Ichak osti venasi jigarga borib tarmoqlanadi va mayda kapillyarlar to’ri darvoza sistemasini hosil qiladi. Qisqa jigar venasidan qon venoz sinusga quyiladi.


Mavzu bo’yicha topshiriqlar:
1. Lantsetnikning ichki organlarni umumiy joylashishini chizib o’rganish.
2. Lantsetnikning halqum atrofi ko’ndalang kesimi chizib o’rganish.
3. Lantsetnikning ichak atrofi ko’ndalang kesimi chizib o’rganish.
4.Lantsetnikning qon aylanish sistemasining sxemasini o’rganish.