Termiz davlat universiteti "umumiy pedagogika" kafedrasi umumiy pedagogika fanidan

Ta'lim funksiyalari. 
“Funksiya”
tushunchasi ―
ta'lim vazifalari”
tushunchasiga yaqindir. Ta'lim funksiyasi ta'lim jarayoni mohiyatini ifoda etadi, 
vazifasi esa ta'limning komponentlaridan biri hisoblanadi. 
Didaktika ta'lim jarayonining uchta funksiyalarini ajratib ko‗rsatadi: 
ta'lim berish, rivojlantirish va tarbiyalash. 
Ta'lim beruvchi funksiyalari
ta'lim jarayoni birinchi navbatda bilim, 
ko‗nikma va malakalarini shakllantirishga va ulardan amaliyotda foydalanishdan 
iborat bo‗ladi. Bilim pedagogikada fan asoslari, tushunchalari, qoida, qonunlari, 
nazariyalarini xotirada saqlab qolish, tushunish va takrorlash sifatida 
belgilanadi. Bu funksiyasini to‗la amalga oshirish bilimlarining to‗laligi, 
chuqurligi, tizimliligi, anglanganligi, mustahkamligi va amaliyligini ta'minlashi 
kerak. Bu esa ta'lim jarayonini yaxshi tashkil etishni, o‗quv fani mazmunidan 
asosiy g‗oyalarni tushunish uchun muhim bo‗lgan elementlari tushib qolmasligi, 
bilimlar umumiy tizimida uzilishlar bo‗lmasligi kerak. 
Zamonaviy didaktika bilimlar o‗quvchining mahorati bilan egallanadi 
deb hisoblaydi. Demak, bilim berish faqat ―abstrakt‖ bilimlarni yuzaga keltirish 
emas, balki yangi bilimlarni olish va hayotiy masalalarni hal etishda undan 
foydalanish mahoratini rivojlantirishdan iboratdir.

---

Malaka deganda
faoliyat usulini bilish, bilimlarini amaliyotda qo‗llash 
olish qobiliyatini tushunish kerak. Bu xuddi bilimlaridan amalda foydalanish 
kabidir. Umumiy ko‗nikma va malakalarga og‗zaki va yozma nutqni bilishi, 
axborot materiallaridan foydalana bilishi, o‗qishi, kitob bilan ishlash, referat 
yozish, ma'lumotnoma adabiyotlar bilan, bibliografik apparat bilan ishlash, 
mustaqil ishini tashkil etish kabilar kiradi. 
Ta'limning rivojlantiruvchi funksiyasi ta'lim jarayonida bilimlarni 
o‗zlashtirish jarayonida o‗quvchining rivojlanishi sodir bo‗lishini ko‗rsatadi. 
Rivojlanish quyidagi yo‗nalishlarda sodir bo‗ladi: nutqi rivojlanishi, fikrlashi, 
shaxsning sensorli va harakatlanish sohalari, emotsional-irodaviy va ehtiyoj-
sababli sohalari rivojlanadi. To‗g‗ri tashkil etilgan ta'lim shaxsni har doim 
rivojlantiradi, lekin o‗qituvchi va o‗quvchining shaxsiy har tomonlama 
rivojlanishiga qaratilgan maxsus o‗zaro munosabatlarida rivojlantirish 
funksiyasi yanada samaraliroqdir. 
Ta'limning o‗quvchi shaxsini rivojlantirishga maxsus yo‗naltirilganligi 
―rivojlantiruvchi ta'lim‖ termini bilan nomlandi. XX asr 60-yillaridan boshlab 
pedagogik fanda rivojlantiruvchi ta'limni qurishga turlicha yondoshishlar ishlab 
chiqiladi.
Bularning hammasi ta'limni tashkil etish faqat bilimlarni shakllantirishga 
emas, o‗quvchini har tomonlama rivojlantirish (birinchi navbatda, aqliy 
rivojlantirish, aqliy faoliyat usullari, analiz qilish, taqqoslash, turlarga ajratish va 
boshqalarni kuzatish, xulosa chiqarish, ob'ektlarning muhim belgilarini ajrata 
bilish, faoliyat maqsadi va usullarini aniqlashni bilishga o‗rgatish, uning 
natijalarini tekshirishni bilish malakasini rivojlantirish)ga xizmat qilishini 
anglatadi. 
Ta'lim jarayoni tarbiyalovchi xususiyatga ham ega. Pedagogika fani 
tarbiya va ta'lim o‗rtasidagi bog‗liqlik ta'lim va rivojlantirish o‗rtasidagi 
bog‗liqlik kabi ob'ektiv va qonuniy hisoblanadi deb hisoblaydi. Ammo ta'lim 
jarayonida tarbiyalash tashqi omillar ta'siri bilan (oila, mikromuhit va boshqalar) 
qiyinlashadi, bu tarbiyalashni ancha murakkab jarayonga aylantiradi.