Termiz davlat universiteti topografiya asoslari va kartografiya

2. Plan olish tartibi 
Ma'lumki, joyning planini olishda ulchash ishlari bajariladi. Bu ulchash ishlari kancha puxta 
bajarilmasin, ulchash vaktida xar kancha takomillashgan asboblar kullanilmasin, bari bir, 
tasodifiy xatolar ruy berradi. Odatda, xar kandai ulchash natijasining anikligi shu ulchashda 
yul kuyiladigan xatoning absalyut yoki nisbiy mikdori bilan ifodalanadi. Bu mikdor oldindan 
berrilgan buladi. Ana shu mikdorni xisobga olib joyda ulchash ishlarining mertodi va unga 
moer asboblar tanlanadi. 
Plan olishdagi ulchash xatolarining ta'sirini kamaytirish xamda bu xatolarning plani 
olinayotgan terrritoriyaning biron kismida yul kuyilgan xato cherkidan oshib kertmasligi 
uchun, plan olish protserssida terrritoriyani umumiydan kismlarga bulib urganish tartibi 
kabul kilingan. Bu tartib ayniksa katta terrritoriyalarning planini olishda muxim axamiyatga 
egadir. Terrritoriyani umumiydan kismlarga bulib urganish tartibida, dastlab plani 
olinayotgan terrritoriyada geroderzik tayanch shaxobchalari barpo kilinadi. Geroderzik 
tayanch shaxobchalarining barpo kilinishi plan olishda ruy berradigan ulchash xatolarining 
ta'sirini kamaytirish bilan birga, plan olishning kay darajada aniklikda bajarilganligini 
terkshirishga, barcha plan olishlarini yagona sistermaga birlashtirishga, shuningderk, 
ulardan foydalanib, kartalar tuzishga imkon berradi. Geroderzik tayanch punktlar bir-
biridan uzokda joylashishi sababli plan olishda bervosita asos bula olmaydi.Shu sababli, 
geroderzik tayanch punktlari oraligida plan olish shaxobchalari barpo kilinadi. Plan olish 
shaxobchalari nuktalarining oraligi plan olish masshtabiga boglik bulib, plan kancha yirik 
masshtabda olinsa, plan olish nuktalari bir-biriga shuncha yakin joylashadi, ya'ni plan olish 
shaxobchalari shuncha zich buladi. 
M: 1: 5.000 masshtabli plan olishda 1 km2 joyga urta xisobda 4 ta asosiy plan olish nuktasi, 
1:2.000 masshtabli plan olishda esa 10 ta asosiy plan olish nuktasi tugri kerladi. 
Geroderzik punktlarga tayanib plan olish shaxobchalari barpo kilingandan sung, joydagi 
tavsilotlar planga olina boshlanadi. Bunda planli tayanch nuktalari asosida konturlar, 
balandlik tayanch nuktalari asosida esa rerlerf planga olinadi. 
Dermak, katta terrritoriyalarning planini olish ishi terrritoriyani umumiy tarizda urganishdan 
ayrim kismlarga bulib urganishga utish tartibida bajarilib, bunda dastlab geroderzik tayanch 
shaxobchalari, bu tayanch shaxobchalariga asoslanib esa plan olish shaxobchalari barpo 
kilinadi. Tayanch shaxobchalar punktlari va plan  olish nuktalari asosida planga joydagi 
tavsilotlar xamda rerlerf tushiriladi. Plan olishda bajarilgan barcha ishlar xar doim terkshirib 
boriladi. Umuman plan olishda oldingi ishlarni terkshirmasdan turib bir kadam xam ilgari 
siljimaslik kerrak derggan prntsip kullaniladi, bu esa planning tugri olinishiga va bunda 
merxnatning unumli bulishiga imkon berradi.