Termiz davlat universiteti sport faoliyati va boshqaruv fakulteti

4-rasm.
Dumalab kelayotgan toʻpni harakatda ilish. 
Toʻpni bir qoʻl bilan ilish
: uchib kelayotgan toʻpga yetib borish va uni ikki qoʻl 
bilan ilishga sharoit, yoʻl qoʻymagan holda uni bir qoʻl bilan ilish kerak. 
Tayyorlov qismi: oʻyinchi qoʻlni shunday qilib chiqaradiki, toʻpning uchish yoʻini 
kesib oʻtsin (panja va barmoqlar boʻsh). 
Asosiy qism: toʻp barmoqlarga tegishi bilan qoʻlni orqaga-pastga olib borishi 
kerak, xuddi shu harakat bilan toʻpni uchishi davom ettirilayotgandek 
(amortizatsiyon harakat). Bu harakatga gavdaning ilib oluvchi qoʻl tomon bir oz 
burilishi yordam beradi. 
Yakunlovchi qism: toʻpni bir qoʻl bilan ushlab, soʻng qoʻl bilan mahkam ushlashi, 
soʻng esa tezda harakat qilishga tayyor boʻlishi kerak. Baland uchib kelayotgan 

---

34 
toʻpni uni qoʻlidan urib chiqarib yubormasligi uchun tirsaklarni kerib (biroz yoyib) 
muvozanat holatiga keladi. 
Uzatish 
– bu uchish yordamida hujumni davom ettirish uchun oʻyinchi toʻpni 
sherigiga yoʻnaltirilgan malakadir. 
Toʻpni toʻgʻri va aniq uzatishni bilish – oʻyinda basketbolchilarning birgalikdagi 
aniq, maqsadga yoʻnaltirilgan xarakterlarining asosidir. Toʻpning har xil uslublari 
bor. Ularni u yoki bu oʻyin holati, toʻpni uzatish lozim boʻlgan oraliq, sherigining 
joylashishi yoki harakat yoʻnalishi raqiblarining qarshi harakat uslublarini va 
xarakteriga qarab qoʻllaniladi. 
Pereferik koʻrish, qoʻl harakatlarining tezligi, tadbirkorlik, aniq va taktik fikrlash – 
toʻpni xatosiz uzata oladigan basketbolchilarni xarakterlovchi sifatlardir.
Uzatishning uslublarini bajarish tezligi va aniqligi maʻlum darajada panja va 
barmoqlarining usulni asosiy qismida juda tez ishlashiga bogʻliq. Toʻpni uzatishda 
asosan panja va barmoqlar bilan harakat qilish kerak, oʻshanda uzatish yoʻnalishini 
aniqlash raqibga qiyin boʻladi. Toʻpni qabul qilayotgan sherikni koʻrish kerak, 
lekin unga qarab turmaslik lozim. Uzatish paytida muvozanat holatini saqlash 
lozim, boʻlmasa uzatishga moʻljallangan yoʻnalish raqib tomondan toʻsib yoʻ toʻp 
olib qoʻyilishi mumkin, oʻyinchi esa beihtiyor xato “yugurish” qilib qoʻyadi 
(uchinchi qadam qoʻyadi yoki joyidan siljiydi). 
Toʻpni koʻkrakdan ikki qoʻl bilan uzatish – nisbatan oddiy oʻyin paytida, raqibning 
taʻqibi boʻshroq boʻlganda, toʻpni yaqin va oʻrta masofadagi sherigiga aniq va tez 
yoʻnaltirishga imkon beruvchi asosiy usuldir (5-rasm). 
Tayyorlov qismi – barmoqlari yoyilgan panja bel balandligi toʻpni erkin ushlab 
turadi. Tirsaklar bir oz bukilgan. Qoʻllarning aylana harakati bilan toʻpni 
koʻkragiga tortadi. 
Asosiy qism – toʻp qoʻllarni oxirigacha tez togʻrilash bilan oldinga yuboriladi, 
orqaga aylanish harakatini beruvchi panjalar harakati bilan toʻldiradi. 
Yakunlovchi qism: toʻpni uzatgandan keyin qoʻllarni boʻsh tushiriladi, oʻyinchi 
toʻgʻrilanadi, soʻng esa bir oz oyoqlarni bukilgan holatga qaytadi (shunday 
yakunlovchi qism uzatishning boshqa usullariga ham xos). Agar raqib toʻpni 
koʻkrak balandligida uzatishga halaqit bersa, unda toʻpni shunday yuborish 
mumkinki, u sherigi yaqinidagi maydonga urilib, toʻgʻri unga sapchishi mumkin. 
Toʻpning tez sapchishi uchun unga baʻzan oldiga aylanma harakat berishadi. 
Bunday uzatish paytida oyoqlarni koʻproq bukish, qoʻllarni esa toʻp bilan oldinga-
pastga yoʻnaltirish lozim. 

---

35