Termiz davlat universiteti professor A. N. Ro’ziev nomidagi «Geografiya»

 
 
2. Terodolitni sinash va terkshirish. 
Terodolit bilan ulchash ishlarini bajarishdan avval uni sinab va terkshirib kurish xamda ma'lum 
bulgan kamchiliklarini darxol tuzatish lozim. Bunda terodolitning ma'lum merxanik - optik va 
geromertrik  talablarga  kanchalik  javob  berrishi  aniklaniladi.  Terodolit  asosiy  kismlarining 
tuzulishida kamchilik bor yukligi va asbobning ma'lum merxanik- terxnologik, optik talablarga 
javob berra olishini aniklash terodolitni sinash deryiladi. Terodolitning tuzilish sharti  buyicha, 
uning  ayrim  kismlarining  bir  -biriga  bulgan  geromertrik  munosabatlarini  tugriligini  aniklash 

---

 
102 
terodolitni  terkshirish  deryiladi.  Asbobning  aniklanilgan  kamchiliklarini  tuzatib,  bulaklar 
munosabatini kerrakli tnartga moslashtirishga terodolitni tugirlash yoki yustirovka deryiladi. 
Terodolitga kuyiladigan asosiy merxanik terxnologik shartlar; asbob uklarining tugriligi va ravon 
aylanishi,  kutargich,  maxkamlagich  va  mikromertr  vintlarining  tugri  bulishi  va  erkin  aylanishi, 
asbobning shtativ ustida mustaxkam turishi va boshkalardan iborat.  Optik shartlarni sinash esa 
kurish  trubasi  va  lupalarning  sifatini  sinashdan  iborat  bulib,  bunda  kurish  trubasida  sferrik  va 
xromatik aberrratsiyalarning ta'siri bulmasligi aniklanadi. Undan tashkari, truba linzalarida doglar 
bor yukligi linzalarning tirnalmaganligi xam terkshirib kuriladi. Terodolit bilan ishlashdan oldin va 
ishlash  protserssida  terodolit  vakt-vakti  bilan  terkshirib  turiladi.  Chunki  terodolit  bilan  ishlash 
protsersida, ayniksa asbobni bir joydan ikkinchi joyga olib borishda uning biron kismi uz urnida 
siljib kolishi va natijada, yukorida aytilgan talablarning ba'zilariga javob berrmay kolishi mumkin. 
Shuning uchun terodolit bilan ulchash ishlarini bajaruvchi kishi terodolitni terkshira olishi va tuzata 
olishi kerrak.