Termiz Davlat Universiteti Pedagogika instituti Maktabgacha ta’lim 101-guruh talabasi Aloviddinova Shahloning Psixologiya fanidan tayyorlagan taqdimoti

Hozirgi zamon psixologiyasining tadqiqot metodlari

Reja: 1. Hozirgi zamon psixologiyasi haqida tushuncha 2. Hozirgi zamon psixologiyasi tadqiqot metodlari 3. Metodlarning o’zaro bog’lanishi

Psixologiya, boshqa fanlar qatori o‘zining o‘rganish va tekshirish usullariga (metodlariga) egadir. Psixologiyada o‘rganishning to‘rt guruh metodi akslantiriladi. Bular: 1. Tashkiliy metodlar 2. Emperik metodlar 3. Olingan ma‘lumotlarni qayta o‘rganish 4. Korrektsion metod.

Tashkiliy metodlarga quyidagilar kiradi: - Taqqoslovchi - Logityud metod - Kompleks metod

Taqqoslovchi metod- hozirgi vaqtda umumiy psixologiyada, ijtimoiy psixologiyada, patopsixologiyada va defektologiyada keng qo‘llaniladi.

Logityud metodida - bir shaxs bir necha marotaba uzoq vaqt davomida tekshiriladi.

Kompleks metodida- hozirgi sharoitda tadqiqotda har xil fanlarning nomzodlari ishtirok etadi. Bunda bitta ob‘ektni har xil vositalar yordamida o‘rganiladi. Bunday o‘rganish usuli har xil xodisalarning bir-biriga bog‘likligi va aloqasi o‘rganiladi. Masalan: shaxsning fiziologik, psixologik va ijtimoiy rivojlanishidagi aloqasi.

Emperik metodlar. Bunga kuzatish va o‘z-o‘zini kuzatish; eksperiment (laboratoriya, tabiiy, shaqllanuvchi); psixologik metodlar (test, anketa, suhbat, sotsiometriya, intervyu); samarali faoliyatni tahlil qilish; biografik metodlar kiradi.

Olingan ma’lumotlarni qayta o‘ganish. Bunga sonli (statistik) va sifatli (guruhlarga qarab) materiallarni ajratish, tahlil qilish metodi kiradi.

Korrektsion metod. Bunga autotrening, guruhli trening, psixoterapik ta‘sir usullari, ta‘lim kiradi.

Kuzatish metodi. Turmushdagi kuzatuvdan farqli o‘laroq, xulq-atvor va faoliyatning kuzatilayotgan faktini tasvirlashdan uning ichki psixologik mohiyatini tushuntirib berishga muqarrar o‘tilishini taqozo etadi. Kuzatuv jarayonida hosil bo‘lgan gipoteza ana shu o‘tishning shakli hisoblanadi. Uni tekshirish yoki rad etish esa keyingi kuzatuvlarda hal bo‘ladi. Psixologik kuzatuvlarning jiddiy muhim talablaridan biri aniq rejaning bo‘lishi va olingan natijalarni maxsus kundalikka qayd etilishidan iborat. Kuzatishning psixolgiyada ikkita asosiy shakli mavjud. Bu o‘z-o‘zini kuzatish yoki introspektsiya va ob‘ektiv kuzatish.

Eksperiment metodi. Kuzatishdan farqli o‘laroq, psixologik eksperiment tadqiqotchining faoliyatiga faol aralashuvi mumkinligini nazarda tutadi. Jumladan, tadqiqotchi psixologik fakt aniq namoyon bo‘lishiga, uning tadqiqotchi xohlagan yo‘nalishi bo‘yicha o‘zgartirilishiga, har jixatdan tadqiq qilish uchun bir necha martalab takrorlanishiga imkon beradigan shart-sharoitni yaratadi

Laboratoriya eksperimenti - laboratoriya sharoitlarida maxsus psixologik asbob uskunalar yordamida o‘tkazishda va sinaluvchining xatti-harakatlari ko‘rsatmaga binoan sodir bo‘lishi bilangina emas, balki sinaliyotganligini biladigan sinaluvchi kishining munosabati bilan ham belgilanadi. Laboratoriya eksperimenti orqali diqqatning xossalarini, idrok, xotira va boshqalarning o‘ziga xos xususiyatlarini tadqiq qilish mumkin

E’tiboringiz uchun tashakkur.