Termiz davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti jismoniy tarbiya va sport nazariyasi kafedrasi



Download 6,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet33/194
Sana25.06.2021
Hajmi6,59 Mb.
#100974
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   194
Bog'liq
Oquv uslubiy majmua a4996e5e3594e2930db2202c30c913d9

BADIIY GIMNASTIKA TARIXI
 
Badiiy gimnastika o‗z shakllanishi va rivojlanishida sport va sa‗atdan eng yaxshi xislatlarni o‗ziga 
mujassam qilgan holda uzoq davrni o‗tdi. 
Barchaga ma‗lumki, odamlar juda qadim zamonlardan boshlab raqsga tushishgan. Raqs hissiyotlar 
va sezgilarni ifodalash usuli sifatida odamzotning barcha tarixida mavjud. Bu, o‗zida odamning musiqiy, 
jozibali, sport, estetik va badiiy rivojlanishi va ta‗limi vositalarini o‗zida uyg‗unlashtirgan raqsning ko‗p 
qirraligi bilan bog‗liq. Raqs har xil asrlar davomida, shu davr uchun o‗ziga xos xarakterga ega bo‗lgan. 
Raqs  borgan  sari  o‗zgargan  va  yangidan-yangi  yo‗nalishlarni  qamrab  olgan.  Keyinchalik,  raqs 
studiyalari va teatr san‗ati studiyalari paydo bo‗lgan. 
X1X asrning oxiri – XX asrning boshlarida Fransua Delsartning ifodali gimnastika studiyasi, Emil 
Jak-Dalkrozning ritmik gimnastika, Jorj Demenining raqs gimnastikasi va Aysedora Dunkanning erkin 
raqs studiyalari juda katta ommaviylikka erishgan. Ularning ijodiy merosi butun dunyoda tan olindi va 
badiiy  harakatning  yangi  yo‗nalishni  rivojlanishiga  asos  bo‗ldi,  aynan  shu,  qizlar  uchun  sport  turini 
yuzaga kelishining boshlanishi bo‗ldi. 
Fransua Delsart (1811 yil 11 noyabr – 1871 yil 20 iyul, Parij) fransiyalik qo‗shiqchi, vokal bo‗yicha 
pedagog va sahna san‗atining nazariyachisi hisoblanib, akterlar va raqqosalar uchun ifodali gimnastika 
tizimini  yaratgan.  O‗z  hissiyotlarini  mimika  va  imo-ishoralar  bilan  ifodalayotgan  katta  odamlar  va 
bolalarning  harakatlarini  kuzatishi  hamda  yunon  san‗atini  o‗rganishi  oqibatida,  u,  imo-ishoralarni 
mohiyatiga, mazmuniga va hissiy qirralariga ko‗ra tizimlashtirgan. Delsart jadvallar tuzgan va qo‗llar 
harakatlarining barchasini tasniflagan bo‗lib, ularda u yoki bu ifodali harakatlar va kayfiyat matematik 
aniqlik  bilan  aks  ettirilgan.  Masalan,  faqatgina  qo‗llar  uchun  harakatlarning  243  ta  turlari  nazarda 
tutilgan.  Lekin,  Delsart  qo‗llar  harakatlari  tizimini  yaratishi  orqali  har  bir  hissiy  holatga  tananing, 
qo‗llarning, boshning ma‗lum bir holati va ma‗lum bir mimika mos kelishi kerakligini nazarda tutgan. 
U, odamning har xil kechinmalarini, kayfiyatlarini va fikrlarini sun‗iy harakatlar bilan emas, balki tabiiy 
 
 
10 
I.А.Kаrimоv.Univеrsiаdа 2002-yil spоrt musоbаqаlаrigа yubоrgаn tаbrigi.Mа‗rifаt gаzеtаsi, 2002-yil 22mаy. 
11 
O‗zbеkistоn Rеspublikаsi bоlаlаr spоrtini rivоjlаntirish jаmg‗аrmаsini tаshkil etish to‗g‗risidа O‗zbеkistоn Rеspublikаsi 
Prеzidеntining 2002-yil 24-yil RG‗ 315-fаrmоni 


27 
 
harakatlar  orqali  etkazishga  qobiliyatli  odam  gavdasi  harakatlarining  erkin  va  hissiy  ifodaliligi  ustida 
ishlashning  yangi  usullarini  ishlab  chiqqan.  U,  artistlarni  oddiygina  boshni  ko‗tarishga,  egilishga, 
burilishga, yurish va yugurishga emas, balki har bir harakatga ma‗lum bir mazmun va mohiyatni kiritishga 
o‗rgatgan. Uning gapiga ko‗ra, his qilish kam va o‗zidan sinovdan o‗tkazish etarli emas, balki  hissiyotni 
harakatga  aylantirish  va  boshidan  o‗tgan  kechinmani  ifodalash  zarur.  Delsart  harakatlarning  har  xil 
tezkorligiga  va  kuchiga  katta  e‗tibor  qaratgan,  bu,  harakatlarning  sun‗iyligini  oldini  olishga  yordam 
beradi, deb o‗ylagan. 
Delsart harakatning asosini, uning kelib chiqishini tabiiyligida ko‗ra bilgan, gimnastik mashqlarni 
musiqa  bilan  uyg‗unlashtirishga  intilgan.  U,  quyidagi  tamoyillarga  rioya  qilgan  holda  mashqlarni 
yaratgan: 

ko‗pchilik  bo‗g‗imlarni  harakatlarga  bir  butun  sifatida 
kirishishini;  -  odamning  hissiy  holati  bilan  gavda  harakatlari  o‗rtasidagi 
aloqadorlikni; 

harakatlanishlar  paytida  qo‗llar  va  oyoqlarning  qarama-qarshi 
harakatlarini (yurish va yugurishning turli xarakterlarini). 
F.Delsart tomonidan ishlab chiqilgan ushbu barcha g‗oyalar va tamoyillar badiiy gimnastika uchun 
juda qimmatli hisoblanadi va uning bazaviy harakatlari asosiga kiritilgan. Masalan, badiiy gimnastikaning 
to‗lqinsimon  va  prujinasimon  harakatlari  ko‗pchilik  bo‗g‗imlarni  bir  butun  sifatida  harakatlarga 
qo‗shilishi  asosida,  sekin-asta  gavdaning  bir  zvenosidan  boshqasiga  o‗tish  orqali  bajariladi.  Badiiy 
gimnastikada yurish, yugurish va sakrashlarning har xil bazaviy turlari, ularni bajarilishi paytida qo‗llar 
va oyoqlarning qarama-qarshi harakatlanishini talab qiladi. 
Shveysariyalik  bastakor  va  pedagog  Emil  Jak-Dalkroz  (1865  yil  6  iyul,  Vena,  1950  yil  1  iyul, 
Jeneva) ritmik gimnastika deb ataladigan mualliflik tizimini yaratgan bo‗lib, unda u, musiqiy ritmni 
odam gavdasining harakatlariga olib o‗tishga uringan. Emil Jak-Dalkroz, o‗zining tizimi asosiga 
musiqa ritmi va musiqani jozibali amalga oshirish tushunchasini qo‗ygan. Musiqa va joziba ritmdan 
boshlanadi. Tanani, qalbni, ruhni va umuman odamni tarbiyalash va shakllantirish uchun eng ifodali 
ritm  zarur. Emil Jak-Dalkroz dunyoning  yaratilishi sirlaridan voqif bo‗lish va misli ko‗rilmagan 
qudratga,  o‗z  tanasi  va  o‗z  hayotida  ritmni  his  qilishga  qobiliyat  faqatgina  insonga  xos,  deb 
hisoblagan. Raqqosa musiqa va harakatlardagi ichki aloqani har doim anglashi kerak. Musiqa bilan 
shug‗ullanishdan oldin, ritm va tovushlarni yaratadigan hissiyotlar ichiga kirish, uni o‗zining tani- 
joni  bilan  his  qilish  va  idrok  qilishni  o‗rganishi  kerak.  Emil  Jak-Dalkroz  bolalar  uchun  maktab 
ta‗limi  tizimiga  ritmikaning  kiritilishini  ahamiyatini  alohida  aytgan,  chunki  harakat  –  ularning 
zaruriy ehtiyoji hisoblanadi. U, ritmni har qanday san‗atni, jumladan she‗riyatni, haykaltaroshlikni, 
me‗morchilik va musiqani bilish uchun baza sifatida belgilagan. Musiqa odamning xulq-atvorini 
sokinlashtirishi va qo‗zg‗aluvchanligini tinchlantirishi orqali umumiy tarbiyaviy ahamiyatga ega, 
deb hisoblagan. Emil Jak-Dalkroz barkamol rivojlangan shaxs – odamning antik idealiga qaytadi. 
 

Download 6,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   194




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish