Termiz davlat universiteti iqtisodiyotva menejment kafedrasi

Foyda (aralash daromad) – korporatsiyalarning birlamchi daromadlari (moliyaviy va nomoliyaviy), shuningdek, mayda nokooperativ korxonalar daromadlari.
Mulkdan olingan daromadlar – iqtisodiyotning barcha sektorlarida olingan birlamchi daromadlar: foizlar, dividendlar, renta, bevosita xorij investitsiyalaridan olingan daromadlar. Lekin yashaladigan va yashalmaydigan binolar uchun ijara haqqi mulkdan olingan daromad emas, balki xizmatlar uchun to`lovlar sifatida qaraladi.
Ishlab chiqarish va import soliqlari – davlat boshqaruv organlarining birlamchi daromadlari. Aytish lozimki, daromadlar va mulkdan olingan daromadlar birlamchi daromadlar sifatida qaralmaydi va qayta taqsimlash to`lovlari sifatida qaraladi.
Ish haqqi – o`z mamlakati va xorij davlati YAIMni yaratishda ishtirok etgani uchun mamlakat rezidentlariga to`langan ish haqqi. SHunday qilib, hisoblamadagi ish haqqi, daromadlarni hosil bo`lishi hisoblamasidagi ish haqqiga teng kelmaydi, chunki unda rezident va norezidentlarga to`langan to`lovlar, shu mamlakat YAIMni yaratishda qatnashganlariga to`lanadi. Demak, bu ikkita ish haqqi faqat favqulotda arifmetik jihatdan teng bo`lib qolishi mumkin, xolos.
Milliy daromad, shu mamlakat rezidentlari tomonidan olingan birlamchi daromadlar yig’indisini beradi. Milliy daromad ham yalpi asosda, ham sof asosda aniqlanishi mumkin (asosiy kapital iste`molini hisobga olgan va olmagan holda). YAlpi asosda hisoblangan yalpi milliy daromad deb, sof asosda hisoblangan esa sof milliy daromad deb ataladi.
YUqorida qayd qilinganidek, YAIM bilan YAMD ko`rsatkichlari orasidagi farq, shu mamlakat rezidentlarining xorijdan olgan daromadlari qoldig’idan tashkil topadi. Odatga ko`ra, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda YAMD YAIMdan ko`p, rivojlanayotgan mamlakatlarda esa uning aksi YAMD YAIMdan kam. Bunga sabab, rivojlangan mamlakatlar, xorijga qo`yilgan investitsiyalardan ko`proq daromad oladilar.
IV. Daromadlarni pul formada qayta taqsimlash hisoblamasi

Foydalanish	Resurslar
3. Joriy transfertlar (to`langan) 4. Ixtiyordagi daromad (1+2-3)	1. Birlamchi daromadlar qoldig’i 2. Joriy transfertlar (olingan)
Jami foydalanilgan	Resurslar jami

Bu hisoblama daromadlarni pul formada qayta taqsimlanishini ifodalashga mo`ljallangan. Hisoblamalarning boshlang’ich moddasi – avvalgi hisoblamaning balanslashtiruvchi moddasi yoki birlamchi daromadlar qoldig’i. Daromadlar MHTda transfert deb nomlangan qayta taqsimlash to`lovlari yordamida qayta taqsimlanadi.
Transfertlar – tovarlar, xizmatlar, aktivlar yoki mulkchilik huquqlarining bir tomonga harakati, ikkinchi tomonga uning qiymatiga teng bo`lgan ekvivalent oqimlarini ifodalovchi operatsiyalar bo`lib hisoblanadi.
Transfertlarning joriy va doimiy turlari mavjud bo`lib, ular natural formada bo`lishi mumkin. Daromadlarni qayta taqsimlash hisoblamasida transfertlar joriy pul formada qayd etiladi:

• 
  daromadlar va mulk huquqiga joriy soliqlar;
  
• 
  ijtimoiy sug’urtaga ajratmalar;
  
• 
  ijtimoiy to`lovlar;
  
• 
  sug’urta mukofotlari va to`lovlari;
  
• 
  boshqa qayta taqsimlashlar (jarimalar, ustamalar, xayrli ishlar va h.k.).
  

Hisoblamaning balanslashtiruvchi moddasi bo`lib, ixtiyordagi daromad hisoblanadi. Bu ko`rsatkich ham yalpi, ham sof asosda, (asosiy kapital iste`molini e`tiborga olingan holda) hisoblanishi mumkin.
Iqtisodiyotning barcha sektorlari tomonidan olingan ixtiyordagi daromadlar yig’indisi, ixtiyordagi milliy daromad (yalpi yoki sof)ga teng bo`ladi va u MHTning muhim agregati hisoblanadi.
YAlpi ixtiyordagi milliy daromad (YAIMD) yalpi milliy daromaddan xorijdan olingan joriy tarnsfertlar qoldig’idan katta bo`ladi.