Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti "moliya" kafedrasi

schetlar 

korrespondensiyasi deyiladi. 

 

 

Debetlanuvchi  va  kreditlanuvchi  schet  hamda  operatsiya  summasining  ko‘rsatilishi 

buxgalteriya provodkasi deb ataladi

. 

 

Buxgalteriya provodkasi ikki xil: oddiy provodka va murakkab provodgaga bo‘linadi. 

Oddiy  provodka  deb

,  bir  schetning  debetlanishi,  ikkinchi  schetning  kreditlanishiga 

aytiladi. Dt 2010,  Kt 1010 -2000 m.so‘m. 

Murakkab provodka deb

, bir necha schet debetlanib, bitta schetning kreditlanishi yoki bir 

schetning debetlanishi, bir necha schetning kreditlanishiga aytiladi. 

Dt 2010, Dt 2310, Dt 2510 Dt 9420 

Kt 6710 

Kt  5110 Dt 6010, Dt 6410, Dt 6510, Dt 6810,  

 

 Misol.  Bankdan  qisqa  muddatga  kredit  olindi  va  hisoblashish  schetiga  o‘tkazildi.  1000 

000.  Bank  oldidagi  qarz,  shu  bilan  birga  xisoblashish  schetidagi  pul  mablag‘i  ham  ko‘paydi. 

Bank  bilan  qisqa  muddatli  kreditlar  yuzasidan  xisoblashish  scheti  passivligini  va  hisoblashish 

scheti aktivligini inobatga olsak, bu jarayon quyidagi aks ettiriladi. 

D- Bankning qisqa muddatli kreditlari K+                        D+ Hisoblashish scheti K-  

                                             1.000.000                                     1.000.000  

 

 

Murakkab buxgalteriya provodkasida esa, 3  yoki undan ortiq schetlar qatnashib, bir schet 

debetlanishi  va  2  yoki  undan  ortiq  schet  kreditlanishi  va  aksincha  bir  schet  kreditlanib,  2  yoki 

undan ortiq schet debetlanishi mumkin. 

1.Misol. Korxonadagi asosiy vositalarga eskirish summasi hisoblandi. 

 a) asosiy ishlab chiqarishdagi asosiy vositalarga 22.000 

 b) yordamchi ishlab chiqarishdagi asosiy vositalarga 3.000 

 v) ma’muriy boshqaruvdagi asosiy vositalarga 2.500 

            A                      A                                   A                                               P  

---

D+ 2010 K-            D+ 2310 K-                D+ 9420 K-                                  D - 0250 K+  

22000   3000                        2500                                                          27500 

  

 

 

 2. Misol. Umumiy ovkatlanish korxonasida ishchi - xodimlarga mehnat haqi hisoblanadi:  

 a) asosiy ishlab chiqarishdagi oshpazlarga 10. 000; 

 b) sotuvdagi xodimga 5. 000 

 v) boshqaruv xodimlariga 8.000 

 g) asosiy ishlab chiqarishdagi boshqa ishchilarga 7. 000 

 

 D - 6710 K                     + D + 2010 K-            D + 9410 K-                     D + 9420 K- 

 

  

              30.000       17.000                       5.000                         8. 000 

 

 

 

Xulosa. 

Schetlar tizimi xujalik mablaglarni tashkil topish manbalarini, xujalik jarayoni natijasida 

ularni  tarkibiy,  mikdoriy  va  xarakat  jixatidan  uzgarib  borishini  iktisodiy  guruhlash  va  doimo 

tezkor nazorat kilib borishdir.  

Korxona  faoliyati  yoppasiga,  uzluksiz  hisob  kilib  borilar  ekan,  korxona  barcha  mulkini 

kurganib, ularni xususiyatlarini yaxshilab anglab etmok kerakdir. Korxona mulklari hisobi tulik 

yuritilar ekan, hisob ishlarini osonlashtirish, okilona tashkil etish maksadida schetlar rejasi ishlab 

chikilgandir. 

Ikki yoklama yozuv-bu xujalik jarayonida vujudga keladigan uzgarishlarni schetlar tizimi 

orkali ifodalanishidir. 

Ikki  yoklama  yozuv  usulini  ahamiyati  shundaki,  uni  yordamida,  hisob  ishlari  tugri 

yuritilayotganligini  nazorat  kilib  borish  imkoniyati  yaratiladi.  Xujalik  jarayonini  bir  schetining 

debeti va ikkinchi schetni kreditida aks ettirilishi buxgalteriya utkazmasi deyiladi.  

Schetlarni  ular  ma’lumotlarni  kay  darajada  aks  ettirishiga  karab  sintetik  va  analitik 

schetlarga  ajaratish  mumkin.  Sintetik  schetlarda  xujalik  mablaglari  va  ular  tashkil  topish 

manbalari  hakidagi  ma’lumotlar  umumlashtirib,  pul  ulchov  biriligida  aks  ettiriladi.  Sintetik 

schetlar orkali yuritiladigan hisob esa, sintetik hisob deb ataladi. 

Analitik  schetlar  esa  xujalik  mablaglar  va  ular  tashkil  topish  manbalari  hakidagi 

ma’lumotlarni  ular  alohida  turlari  buyicha,  anik  kursatkichlar  orkali  olishda  foydalaniladi. 

Analitik schetlar mikdori u kullanayotgan korxona, tashkilot va muassasaning xalk xujaligi kaysi 

sohasida ekanligiga, ularning faoliyat turi katta yoki kichikligiga boglik buladi. Analitik schetlar 

buyicha yuritiladigan hisob analitik hisob deyiladi.