Termiz davlat universiteti «iqtisodiyot» fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi

 

Diskontlanish koeffitsenti: 

Diskontlanish daromadari: 

 

1-yilda 

1/ 1+0,1*1 = 0,9091; 

25000 x 0,9091=22728 

so’mni 

2-yilda 

1/ 1+0,1*2 = 0,8333; 

35000 x 0,8333=29166 

so’mni 

3-yilda 

1/ 1+0,1*3 = 0,7692; 

48000 x 0,7692=36922 

so’mni 

 

Shunday qilib, bank stavkasi 10% bo’lgan holda, tashkil etadi. Jami bo’lib, 

uch  yilda  diskontlangan,  ya’ni  so’mning  bugungi  kundagi  harid  qilish 

qobiliyatida  ifodalangan  daromadlar  hajmi  88816  so’m  (22728+29166+36922)  ni 

tashkil etadi. Demak, firma bo’yicha investitsiyaning to’liq summasini qoplash uchun 

firmaga  31184  (120000-88816)  so’m  yetishmayapti.  Mana  yendi,  to’rtinchi  yilda 

investitsiya  umumiy  hajmining  yetishmayotgan  qismini  yanada  aniqroq  qilib 

hisoblab chiqishimiz mumkin. Demak, to’rtinchi yilda diskontlangan daromadlar: 

1 / (1+0,1*4) = 0,7142;   54000x0,7142 = 38567 so’mni tashkil etadi. 

Endi  firma  uchun  investitsiyaning  yetishmayotgan  summasini  (31184  so’m) 

hisoblab chiqilgan to’rtinchi yildagi investitsiya summasi (38567 so’m) ga bo’lib 0,81 

ga  ega  bo’lamiz.  SHunday  qilib,  firma  investitsiyalarining  qoplanish  muddati  4 

yilni  emas,  balki 3,81  yilni tashkil  etar  ekan.  Vaholanki, firma investitsiya xarajat-

larining ma’lum vaqt o’tishi bilan qiymati (tannarxi) ning o’zgarib borishini hisobga 

olmasdan  amalga  oshirgan  oldingi  hisob-kitoblarimizdagi  muddat  3,22  ni  tashkil 

yetgan edi. Ammo, belgilangan davrlardagi muddatlar ichida barcha omillarni hisobga 

olib,  yanada  aniqroq  hisoblab  chiqqan  investitsiyalarni  qoplanish  ko’rsatkichi  ishlab 

chiqilayotgan  loyiha  uchun  ajratilgan  mablag’-larning  4  yil  muddatga  zo’rg’a 

---

10 

 

yetishini  ko’rsatdi.  Agar,  bank  kreditla-rining  foizlari  ham  inflyatsiya  darajasini 

hisobga  olib  borsa,  unda  ushbu  loyihani  qabul  qilish  maqsadga  muvofiq  emasdir. 

SHuning  uchun,  investitsiyalashtirilayotgan  loyihalarni  ishlab  chiqish  davomida 

ko’zda  tutilayotgan  (iqtisodiy)  omillardan  tashqari,  ko’zda  tutilmagan  (tabiiy, 

ijtimoiy,  siyosiy)  omillarni  e’tiborga  olgan  holda  bir  necha  variantlarini  ishlab 

chiqishni taqozo etadi. 

Bunday 

holatlarda 

mavjud 

barcha 

investitsiyalash 

variantlarini 

investitsiyalarning  foydalilik  darajalarini  aniqlash  orqali  o’rganib  chiqish  tavsiya 

etiladi. Foydalilik ko’rsatkichi sifatida foydalilik koeffitsienti deb ataluvchi kattalikdan 

foydalanish mumkin. U quyidagi formula yordamida hisoblanadi: 

 

Foydalilik 

koeffitsenti 

= 

Ko’zda tutilgan daromadlar summasi 

(3) 

Ko’zda tutilmagan xarajatlar summasi