Termiz davlat universiteti fizika matematika fakulteti nazariy fizika kafedrasi fizika ta

2.2 СБ–50 BETATRONI
Hozirgi kunda tezlatgichlar, fan va texnika, sanoat, meditsina va qishloq xo’jaligining turli sohalarida keng qo’llanilmoqda. Tezlatgichlarsiz, fanlarning butun bir bo’limlari, sanoatning butun bir sohalari rivojlanmagan bo’lar edi. Atom yadrosi va elementar zarralar to’g’risdagi eng muhim bo’lgan deyarli hamma ma‘lumotlar tezlatgichlarda olingan. Deyarli, hamma sohada biz tezlatgichlar bilan uchrashamiz, bu rezina yoki polietilenning xususiyatlarini yaxshilash uchun qo’lla-niladigan tezlatgichlar bo’lsin, sterilizatsiya uchun tezlatgichlar, don zararkunan-dalariga qarshi kurashadigan tezlatgichlar, xavfli o’simtalarni davolash uchun qo’llaniladigan tezlatgichlar va h.k. Ammo, eng yirik, eng e‘tiborni tortadigan, inson tasavvuri qoyil qoladiradigan tezlatgichlar ilmiy tadqiqotlar uchun quriladi. Yirik tezlatgichlar, butun bir shahar iste‘mol qiladigan elektroenergiyadan ko’p elektroenergiyani iste‘mol qiladi. Hozirgi kunda yaratilgan gigant tezlatgich-larni(zamonaviy kolaydirlarni), qadimgi Misr uchun xarakterli bo’lgan piramidalar kabi bizning davrimiz uchun xarakterlidir. Gigant tezlatgichlarni qurish uchun katta mablag’lar bo’lishiga qaramasdan, tezlatgichlarning yangilari va oldingilarda xususiyatlari bo’yicha yuqori bo’lganlari qurilmoqda. Bu tezlatgichlar elementar zarralar olamini o’rganishga va yangi kashfiyotlar ochishga yordam beradi. Yangi tezlatgichlarni yaratish va yangi tezlatish usullarni ishlab chiqish bilan tezlatgich-lar fizikasi deb nomlangan fan shug’ullanadi 2  .