Termiz davlat pedagogika instituti

TERMIZ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI


Matematika va informatika fakulteti
Matematika va informatika ta'lim yo'nalishi
302 – guruh talabasi
TEMIROV JUMMAning
Falsafa fanidan ‘Estatik tarbiyaning turlari
va yo’nalishlari’
mavzusidagi referati

Mavzu : Estetik tarbiyaning turlari va yo`nalishlari

Мundarija

Kirish
Reja

1 Estetik tarbiyaning asosiy vazifalari

2 Estetik tarbiyaning асосий воситалари ва омиллари

3 Estetik tarbiyaga ta`sir o`tqazuvchi global tahdidlar.

4 Estetik tarbiyaga fan , ta`lim va madaniyatning o`zaro аloqasi

5 Olamni estetik anglashda texnologiyalarning roli.

Хulosa

Foydalanilgan adabiyotlar

Кirish.
«Tarbiya — shaxsda muayyan jismoniy, ruhiy, axloqiy, ma’naviy sifatlarni shakllantirishga qaratilgan amaliy pedagogik jarayon; insonning jamiyatda yashashi uchun zarur bolgan xususiyatlarga ega bolishini ta’minlash yolida koliladigan chora-tadbirlar yigindisi. Odam va jamiyatning mavjudligini ta’minlaydigan qadriyatlar tarbiya tufayligina bir avloddan boshqasiga oladi» Demak berilgan ta’rifdan ham bilsa boladiki, insoniyatning butun borlig‘i, ekzistensial mohiyati tarbiya tufayli ro‘yobga chiqadiva voqelikka aylanadi. Yosh avlodning, umuman jamiyat a’zolarining tarbiyasi bilan yetarlicha shug‘ullanmagan mamlakat turg‘unlik va inqirozga mahkum. Buni hech kim inkor qila olmaydi. O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimov: «Ma’lumki, o‘zbek xalqi azaldan o‘zining bolajonligi, oilaparvarligi bilan ajralib turadi.

Albatta, farzandga mehr qo‘yish, ularning qornini to‘q, ustini but qilish o‘z yo‘li bilan, lekin bolalarimizni yoshlik chog‘idan boshlab milliy tarbiya, axloq-odob, yuksak ma’naviyat asosida voyaga yetkazish biz uchun doimo dolzarb ahamiyat kasb etib kelgan. Bu masalaga e’tibor bermaslik nafaqat ayrim ota-onalar, balki butun jamiyat uchun juda qimmatga tushishini ham ko‘pgina hayotiy misollarda ko‘rish mumkin», deganida haqli edi.
E’tibor bersak xalqimizning lug‘at boyligida inson tarbiyasi bilan bog‘liq bir qator so‘z va iboralarni uchratamiz: aqliy tarbiya, ruhiy tarbiya, axloqiy tarbiya, ma’naviy tarbiya, g‘oyaviy tarbiya, siyosiy tarbiya, ijtimoiy tarbiya, mehnat tarbiyasi, jismoniy tarbiya va hokazo. Diqqat bilan nazar solinsa tarbiyaning aksariyat shakllari tom ma’noda kishining ma’naviy tarbiyasiga qaratilganini ko‘rish mumkin. Ma’naviy tarbiya negizini esa birinchi navbatda aqliy, ruhiy va axloqiy fazilatlarni shakllantirish tashkil etadi.
Jamiyatimiz, xalqimiz ongi bunday salbiy tushunchalardan xoli. Farzand tarbiyasi xalqimizning o‘z qo‘lida. Biroq jamiyatning, hayotning bugungi jadal rivoji, munosabatlarning tezligi ba’zan kishini chalg‘itib, muhimni-nomuhimdan ajratib olishida qiyinchiliklar tug‘dirmoqda. Bizni o‘rab turgan muhitda tarbiyaga ta’sir e’tuvchi omillar salmog‘i ortib bormoqda. Masalan, televideniya va radio, kino va video mahsulotlari, turli reklama afishalari, internet kabilar shular jumlasidandir.
Bugungi g‘oyaviy-mafkuraviy jarayonlarning, chetdan kirib kelayotgan turli tahdidlarning nishoni ham birinchi navbatda yoshlar, ya’ni ularning ongi va qalbini egallash. Agarki, ota-onalar saodatli umr kechirishni istasa, xalq kelajagi porloq bo‘lishini o‘ylasa, mamlakat tinchlik va barqaror taraqqiyotni maqsad qilgan bo‘lsa tarbiya, tarbiya va yana tarbiya masalasi dolzarb bolib qolaveradi. Zero, ulug‘ ajdodimiz A.Avloniy ta’kidlaganidek:
«Tarbiya biz uchun yo hayot — yo mamot, yo najot — yo halokat, yo saodat — yo falokat masalasidir».
Estetika eng qadimgi falsafiy fanlardan biri bo‘lib hisoblanadi. Lekin faqat XVIII asr o‘rtalariga kelib «Estetika» (yunon. Aisthetikos — his qilinadigan) atamasini dastlab Germaniyadagi Volf maktabining faylasufi Aleksandr Gotlib Baumgarten (1714—1762-yillar) 1735-yilda yozgan «Poetik asarga doir ba’zi masalalar xususida falsafiy mulohazalar» nomli asarida ilmiy muomalaga kiritdi va uning san’atda yorqin namoyon bolishini ko‘rsatib berdi.
Dastlab estetika «San’at falsafasi» va «go‘zallik falsafasi» sifatida talqin etilgan.
Estetika — falsafiy fan sifatida barcha san’atshunoslik fanlari erishgan yutuqlardan umumiy xulosalar chiqarib, shu xulosalar asosida insonni go‘zallik orqali haqiqatga yetishtirishga xizmat qiladi. Bundan tashqari, estetika ishlab chiqqan qonun-qoidalar barcha san’atshunoslik fanlari uchun umumiylik xususiyatiga ega.
Har bir fanning inson va jamiyat hayotida o‘ziga xos amaliy ahamiyati
bor: estetika ham bundan mustasno emas. Avvalo, u kundalik
hayotimizda nafosat tarbiyasini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish borasida
katta ahamiyatga ega. Erkin, demokratik jamiyatimizning har bir
a’zosi go‘zallikni chuqur his etadigan, uni asraydigan nafis did
egalari bo‘lishlari lozim. Haqiqiy badiiy asar bilan saviyasi past
asarni farqlay bilishlari, «ommaviychilik san’ati»ni rad qila olishlari
lozim. Ana shu nuqtayi nazardan qaraganda, estetika jamiyatning barcha a’zolari uchun muhim ahamiyatga ega.
Estetikaning falsafiy mohiyatini uning san’at asariga yondashuvida
ko‘rish mumkin. Ma’lumki, har bir san’atshunoslik ilmi o‘z tadqiqot obyektiga uch tomonlama — nazariy, tarixiy, tanqidiy jihatdan yondashadi. Masalan, adabiyotshunoslikni olaylik. Adabiyot nazariyasi faqat adabiyotgagina xos bo‘lgan badiiy qonuniyatlarni, badiiy qiyofa yaratish usuli va vositalarini o‘rganadi. Adabiyot tarixi muayyan tarixiy-badiiy jarayonlar orqali badiiy adabiyotning rivojlanish qonuniyatlarini ochib beradi. Adabiy tanqid esa adabiy-badiiy ijodning zamonaviy jarayonlarini tadqiq etadi va har bir yangi asarni baholaydi, asar ijodkorining ijodiy rivojlanishini kuzatib boradi. Musiqada ham, tasviriy san’atda ham va boshqa san’at turlarida ham shunday.
Estetikada esa tadqiqot obyektiga yondashuv uch emas, birgina
nazariy jihatdan amalga oshiriladi: tarix ham, tanqid ham nazariyaga bo‘ysundiriladi.
Estetika fan sifatida ilmiy, ma’rifiy, badiiy taraqqiyotning o‘ziga
xos muammolari doirasida bahs yuritadi, tahlil qiladi, o‘rganadi
va o‘rgatadi.
Estetik tarbiya o‘z-o‘zidan paydo bo‘lib, rivojlanadigan «mikroorganizm» emas va ayni paytda birdan to‘xtab qoladigan «mexanizm» ham emas.
U sekin-asta inson tomonidan orttirilgan hayotiy tajribalar, ko‘nikmalar, bilimlar orqali shakllanib boradi. Qolaversa, estetik tarbiya ijtimoiy taraqqiyotning muayyan jabhalarida aniq maqsadlarga yo‘naltirilgan faoliyat sifatida ish olib boradi. Bundan tashqari tarbiyaning mazkur shakli ayrim kishilarning yoxud biror-bir guruhning turli xil faoliyatlari natijasida yuzaga keladi.
Estetik tarbiya mohiyatan inson omili bilan bog'liq bo‘lib, bu omil nafis didga, yuksak farosatga va pokiza tuyg‘ularga egaligi bilan ajralib turadi. Jamiyatda yashayotgan biror-bir shaxs estetik jarayonlardan chetda turmaydi, aksincha, o‘zining muayyan xatti-harakati bilan mazkur jarayonlarga u yoki bu darajada ta’sir ko`rsatadi. Estetik tarbiyaning maqsadi ana shunday ta’sirlarni go‘zallik, ulug‘vorlik, fojiaviylik, kulgililik asosida yo‘naltirishdan
iborat.
Har bir inson jamiyatda o‘z o'rnini bilishi, o'zini jamiyatning ajralmas qismi deb his qilishi lozim. Endilikda mafkura dunyosida paydo bo‘ladigan bo‘shliq pirovardida jamiyat, inson va mamlakat uchun naqadar katta xavf solishi anglanmoqda.
Tarbiyaning estetik shakli esa mazkur jarayonlarda yosh avlodni go‘zallik haqidagi tuyg‘ularini, tabiatga bolgan munosabatini, badiiy
adabiyotga qiziqishini, jamiyat ma’naviy rivojidagi yangicha qarashlarni go‘zallik va ulug‘vorlik asosida tarbiyalashdek dolzarb
vazifani amalga oshirishi bilan muhim ahamiyat kasb etadi.