Termiz davlar universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

b) Xlorofillga kislotaning ta‟siri.
Feofitin olish. 
Xlorofill tuzilishiga ko‟ra metallo – organik birikma, chunki 
uning molekulasi markazida magniy metalli bor. Xlorofillga yashil rang berib 
turish, asosan uning molekulasidagi markaziy o‟rinni egallab turgan ikki valentli 
metall-magniyning xususiyatidir. Buni feofitinning hosil bo‟lishi va vodorod 
atomining metall bilan o‟rin almashishidan bilib olamiz. Buning uchun toza 
probirkaga pigmentlarning spirtli eritmasidan 4-5 ml solib, uning ustiga 2-3 tomchi 
kontsentratsiyali xlorid kislotasi tomiziladi. Shu payt xlorofillning yashil rangi 
o‟rniga qo‟ng‟ir rang hosil bo‟ladi. Reaksiya vaqtida xlorofill molekulasi 
tarkibidagi magniy metalli vodorod bilan o‟rin almashadi va feofitin hosil bo‟ladi. 
Bu reaksiya tenglasi quyidagicha bo‟ladi (tenglamaga qarang): 
C
OOCH
3
C
32
H
30
ON
4
Mg + 2 HCI 
COOC
20
N
39
COOCH
3 
C
32
H
32
N
4
+ MgCI
2
COOC
20
H
39 
Agar shu qo‟ng‟ir rangli eritma sirka kislotasining mis yoki ruxli 
Zn(CH
3
COO)
2
tuzi kristallaridan qo‟shib, asta-sekin spirt lampasida
qizdirilsa, qo‟ng‟ir rangli eritma qaytadan yashil rangga kiradi. Bu reaksiya 
quyidagicha o‟tadi:

C
OOCH
3 
C
32
H
32
ON
4
+ (CH
3
COO) 
2
Zn 
COO C
20
H
39
Tajriba shuni ko‟rsatadiki, xlorofill rangining yashilligi uning molekulasida 
metall borligidan dalolat beradi. Bu reaksiyada xlorofill molekulasi metallo-

---

organik birikma ekanligi isbotlandi. Bunda sirka kislota katalizatorlik vazifasini 
bajaradi.