Tenglamlar tizimini identifikatsiyalashda qanday muammolar mavjud

1. 
   Tenglamlar tizimini identifikatsiyalashda qanday muammolar mavjud
   

O’zaro bog’liq tenglamalar tizimi eng ko’p tarqalgan bo’lib, birlashgan bir vaqtli tenglmalar tizimi nomi bilan ataladi. Uni tarkibiy model shakli deb ham atladi.
Tarkibiy model shaklida modelning tarkibiy koeffitisientlari deb ataluvchi, bij va aij modelning parametrlarini aniqlashda eng kichik kvadratlar usuli qo’llana olinmaydi.
Odatda modelning tarkibiy koeffitsientlarini aniqlash uchun tarkibiy model shakli keltirilgan model shakliga (KMSH) tubdan o’zgartiriladi.

y1 = 11 x1 + 12 x2 + …+1m xm
y2 = 21 x1 + 22 x2+ …+2m xm
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
yn = n1 x1 + n2 x2 + …+nm xm

Keltirilgan model shaklining bij parametrlari eng kichik kvadratlar usulida baholanishi mumkin. Bu parametrlar orqali bij va aij modelning tarkibiy koeffitsientlarini xisoblab chiqish mumkin. Tarkibiy va keltirilgan shakillarning parametrlarini o’zaro mosligini taminlash uchun identtifikatsiya sharti bajarilishi kerak.

Agar TMSH ning i-tenglamasida endogen o’zgaruvchilar sonini H orqali va tizimda mavjud bo’lgan, lekin ushbu tenglamaga kirmaydigan oldindan belgilangan o’zgaruvchilarni D orqali belgilasak, modelning identifikatsiya sharti quyidagi xisob qoidasi ko’rinishida yozilishi mumkin.

• 
  Agar D+1 < H Tenglama identifikatsiyalanmaydi
  
• 
  Agar D+1 = H Tenglama identifikatsiyalanadi
  
• 
  Agar D+1 > H Tenglama o’ta identifikatsiyalangan
  

2- Masala. Korxonalar sotish hajmi va rentabellik darajalari to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Sotish hajmi, mln so’m	700	715	662	408	455	409	343	402	355	380
Rentabellik darajasi, %	21	25	8	19	10	20	12	18	11	8