Temir yo‘l muhandisligi

3. RYeLSLAR ORALIG’I HISOBLARI

Relslar oralig‘i enini asoslash va tekshirish, tashqi rels va egrilarning yetarli darajada ko‘tarmasini o‘rnatish, o‘tish egrilarini tanlash va hisoblash, yo‘lning egri uchastkalarida kaltalashtirilgan relslarni yotqizish tartibini belgilash relslar oralig‘i loyihalashtirish va jihozlashning asosiy masalalaridir. Ushbu masalalarning optimal hal etilishi yo‘l va harakatdagi tarkib birgalikda ishlashiga eng maqbul shart-sharoit ta’minlash uchun zarur hisoblanadi.

3.1. Ekipajning egrilikka kirib kelish ta’rifini belgilash
Harakatdagi tarkibning egrilikka kirib kelishi (joylashish ta’rifi) deb ekipaj qo‘zg‘almas bazasi va g‘ildirak juftlarining rels izlari ishchi qirralariga nisbatan holatiga aytilib, u rels yo‘li va ekipajning yurish qismlari orasidagi o‘zaro harakatlanish oqibatida hosil bo‘ladi.
Kirib kelish ta’rifini sof geometriya nuqtai nazaridan, g‘ildirak va rels kontaktida amal qiladigan gorizontal ko‘ndalang kuchlarni hisobga olmagan holda, ekipajning va rels iz(oralig‘i)ining gorizontal yuzada dinamik o‘zaro harakatlanishni hisobga olib aniqlash mumkin.
Geometriya nuqtai nazaridan kirib kelish ta’rifi erkin kirib kelish uchun zarur oraliq eni (oraliqning optimal eni) va siqilib kirib kelish uchun zarur oraliq enini (oraliqning minimal yo‘l qo‘yiladigan eni), mazkur radius egriliklari uchun oraliqning unifikatsiyalangan eniga nisbati (qiyosi) orqali belgilanadi. (3-jadval [6]).
Bunda quyidagi qoidalardan kelib chiqiladi:
A) oraliq eni optimal bo‘lishi – poyezdlar harakatiga minimal qarshilikni va relslar va g‘ildiraklarning minimal yedirilishini ta’minlashi, oraliq holatining rejada buzib ko‘rsatilishiga yo‘l qo‘ymasligi, yo‘l qo‘yiladigan maksimal qiymat S_max=1535 mm (6) dan ormasligi kerak;
B) oraliq eni minimal yo‘l qo‘yiladiganidan (S_min=1520 mm (6)) kam bo‘lmasligi, ya’ni yurish qismlarining rels izlari orasida tiqilib qolishiga yo‘l qo‘ymasligi lozim.
3-jadval

Egrilik radiusi, m	Oraliq enining nominal o‘lchami, mm	Oraliq enining nominal o‘lchamlaridan yo‘l qo‘yiladigan chetlashish qiymati, mm
		kengayish	torayish
350 va undan katta	1520	8	- 4
349 dan 300 gacha	1530	8	- 4
299 va undan kichik	1535	8	- 4