Temir uglerod qotishmalari

Chala yumshatish. Ba’zi hollarda quyma, pokovka buyumlardagi ichki kuchlanishlarni yо‘qotish va mexanikaviy ishlashdan avval strukturasini yaxshilash uchun chala yumshatish maqsadga muvofiq bо‘ladi. Buning uchun evtektoidgacha bо‘lgan pо‘latlar Ac₁ kritik nuqta bilan Ac₃ nuqta oralig‘idagi haroratgacha, evtektoiddan keyingi pо‘latlar esa Ac₁ kritik nuqta bilan Acm kritik nuqta oralig‘idagi haroratgacha qizdirilib, shu haroratda ma’lum vaqt tutib turilgach, asta-sekin sovutiladi. Bu ishlovda faqat perlit strukturasi qayta kristallanadi, qolgan strukturalar (ferrit va sementit) о‘zgarmaydi, shu sababli bu usul chala yumshatish deyiladi.
Sferoidlash. Sferoidlovchi yumshatish (donador perlit hosil qilish) evtektoiddan keyingi pо‘latlarni va legirlangan pо‘latlarni yaxshi kesib ishlanuvchan qilish maqsadida uning strukturasidagi sementit plastinkalarini sharsimon mayda zarrachalarga aylantirish maqsadida о‘tkaziladi. Sferoidlovchi yumshatish usuli evtektoid, evtektoiddan keyingi, legirlangan, masalan, xromli pо‘latlarga tadbiq qilinadi. Bu xil yumshatishning sferoidlovchi yumshatish deb atalishiga sabab shuki, pо‘latni yumshatish jarayonida plastinkasimon perlit (sementit) sferoid shakliga kiradi. Sferoidlovchi yumshatish uchun pо‘latlar Ac₁ kritik nuqtadan sal (20…30°С) yuqori haroratgacha qizdiriladi, shu haroratda 3...5 soat tutib turilgandan keyin 650...600°С gacha sekin (soatiga 30…50°С tezlik bilan) sovutiladi, sо‘ngra havoda sovutilsa ham bо‘ladi.
Austenitda erigan kо‘pgina karbidlar va boshqa qо‘shimchalar pо‘latni sovutishda qо‘shimcha kristallanish markazlari hosil qilib, donador struktura olishga kо‘maklashadi. Pо‘lat qanchalik sekin sovutilsa, shunchalik yirik sementit donalari hosil bо‘ladi. Plastinkasimon perlitni donador perlitga tо‘la о‘tkazish maqsadida buyumni bir necha marta takror (siklik) yumshatish tavsiya etiladi, chunki, har bir avvalgi sikldagi yumshatishda hosil bо‘lgan sementit zarrachalari kristallanishda qо‘shimcha markazlar hosil qiladi.
Qotishmalar (ayniqsa, legirlangan pо‘latlar) kimyoviy tarkibining notekisligini (likvatsiyani) yо‘qotish maqsadida diffuzion yumshatiladi. Buning uchun pо‘lat buyum Ac₃ kritik nuqtadan 180…300°С yuqori haroratgacha qizdirilib, shu haroratda 10…15 soat tutib turilgach, sekin sovutiladi.