|
1.2. Uzinliqqa sekiriwdin’ tu’rleri. Jugirip kelip u’sh atlap sekiriw texnikasi
Óziniń atınan ekenin aytıw kerek, úsh hatlab sekrew - bul 3 izbe-iz depsinishdan ibarat háreket bolıp tabıladı.
Úsh hatlab sekrewdiń eń birinshi sekrew usılı - bul “passiv” usıl bolıp, bunda “sapchish” úlken, “qádem” hám “sekrew” “sapchishdan” qısqalaw orınlanǵan. XX ásirdiń 20 -30 jıllarından úsh hatlab sekrewdiń “aktiv” usılı qollay baslandı. Ol depsinish jayına ayaqtı tez hám aktiv qoyıw menen xarakterlenedi. Ekinshi qádem talay uzaytırılǵan, “sapchish - qádem” tiykarǵı rolga shıǵıp, “sekrew” anaǵurlım qısqardı.
Ótken ásirdiń 40 -60 jıllarında eki - “zarbli” hám “yumsha-tilgen” usıllar payda boldı.
Birinshisi - úlken “sapchish” menen silteniw waqtında dizeni joqarı kóterip depsinish. Depsinuvchi ayaq soqqı urıw menen jerge qóyıladı. Bul háreket “sapchish”dan keyin “qádem”ni da úlken orınlaw múmkinshiligin jarattı.
“Jumsatılınǵan” usılda atlawshılar deps inuvchi ayaqların jerge jumsaq qoyıp, baltır menen silkinıwsız ámelge asıradılar. Bul háreket tezligin jaqsı saqlap qalıwǵa alıp kelip, “sekrew”ni salıstırǵanda úlkenlew orınlaw múmkinshiligin jaratqan. Házirgi waqıtta 3 usıldı kóriwimiz múmkin: “vertikal”, “eskek esiwli” hám yuguruvchi. “vertikal” usılı ushıw fazasında ayaqtıń tómengi bólegin sanǵa tartıp hám depsinuvchi ayaqtı koridorka kútip alıw etip joqarıdan tómenge qoyıw menen xarakterlenedi. Ádetde, operativlik hám tezlik-kúsh sapası joqarı bolǵan sportshılar sol usılda sakraydilar. “Eskek esiw” usılında silteniw salıstırǵanda joqarı bolıp, keyinirek ayaqtı dize bóleginen yoyib hám jazılǵan ayaqtı eskek esiw sıyaqlı háreket menen jerge qoyıw. “ Yuguruvchi” usılında qol tap juwırıw daǵı sıyaqlı háreket etedi, sekrewler tez ámelge asıriladı. Ayaq trotuarǵa yuguruvchi háreket menen qóyılıp, dene azǵantay aldınǵa iyiledi. Tiykarǵısı, úshinshi depsinishga tezlikti saqlap qalıp, onı úlkenlew orınlaw múmkinshiligin jaratadı.
Úsh hatlab sekrewde nátiyje tómende gilarga baylanıslı :
- yugurib keliwdiń gorizontal tezligi;
- hár úsh depsinishda ushıp shıǵıwdıń optimal bolıwı ;
- hár bir sekrewde gorizontal tezliktiń pasaymasligi.
Sonı biliw kerek, depsinishda ushıp shıǵıw múyeshiniń artpaqtası, bir tárepden, ushıw uzaqlıǵın asırsa, ekinshi tárepden, UOM trayekto-riyasining bálent bolıwına alıp keledi, bul bolsa depsinuvchi ayaqqa túsetuǵın júklemeni asıradı, depsinish qıyınlasadı hám gorizontal tezlik tómenlep ketedi.
Úsh hatlab sekrewde ushıp shıǵıw múyeshi uzınlıqqa sekrewdagidan kemrek. Joqarı maman sportshılarda olar “sapchish” - 17 o, “qádem” - 14 o, “sekrew” - 18 o.
Úsh hatlab sekrew texnikası sonday bólimlerge bólinedi: yugurib keliw - birinshi depsinish - “sapchish” - ekinshi depsinish - “qádem” - úshinshi depsinish - “sekrew” - jerge túsiw.
Yugurib keliw. Úsh hatlab sekrewde yugurib keliw aralıǵı uzınlıqqa sekrewdagidan anaǵurlım qısqalaw. Tezlik joqarı hám ol sportshınıń fizikalıq múmkinshiligi dárejesinde. Yugurib keliwdiń baslanıwı uzınlıqqa sekrew degi yugurib keliwdiń bası menen birdey. Yugurib keliwdi turǵan jayınnan yamasa qısqa yugurib keliwden baslaw múmkin, biraq arnawlı belginen baslaw zárúrli. Yugurib keliw tezligi az-azdan ósip, aqırına barıp eń joqarı noqatına jetiwi kerek. Yugurib keliwde qádemler keńligi hám pátiniń birdey atqarılıwına erisiw kerek, ásirese sońǵı qádemlerde. Qádemler ohirida qádemler dúzilisin ózgertiw kerek emes, bunıń ornına qádemlerdi sonday orınlaw kerekki, juwırıwdan depsinishga ótiw jaǵdayında sportshı ózin qolay sezim qılıw zárúr.
Birinshi depsinish. Depsinuvchi ayaq depsinish jayına tez hám tolıq qóyıladı. Gewde tik yamasa azǵantay aldınǵa egilgan. Qol tirsek bo'g'imidan 90 -100 o múyesh astında bukilib, tap juwırıw daǵı sıyaqlı harkatlanadi. Ayaq derlik dize salasında bukilmagan hám UOM proyeksiyası jaqinına qóyıladı. Bul jaǵday sportshına gorizontal tezlikti derlik joǵatmastán keyingi sekrewge ótiw múmkinshiligin beredi. Silteniwshi ayaq dize bóleginde tolıq iymeygen jaǵdayda aldınǵa shıǵarılıp, depsinuvchi ayaq 62 o múyesh astında bukiladi. Atlawshı tap depsinishni yugurib ótip UOM háreketi ketidan baradı. “Sapchish”. Bul ushıw fazasında ushıp shıǵıw múyeshi úlken bolmaǵanı maqul, sebebi bul tezliktiń tómenlewine, ushıw trayektoriyasining asıwına alıp keledi jáne bul bolsa ekinshi depsinish ushın qolaysız sharayat payda etedi. “Sapchish” basında sportshı “qádem” jaǵdayında háreketlenedi jáne bul jaǵday silteniwshi ayaq dizeden bukilib tómenge tushguncha dawam etedi. Depsinuvchi ayaq silteniwshi ayaq menen bir waqıtta dize bólegi menen aldınǵa shiǵarıladı hám dizeBóleginiń iyiliw múyeshi shama menen 90 o ga teń boladı. Sońǵı zamatda depsinuvchi ayaq jazılıp, jerge qóyıladı. Onıń jerge qoyılıwı keń “eskek esiwli” háreket menen ámelge asıriladı. Birinshi hám ekinshi depsinishlar tek bir ayoqda ámelge asırılıwı kerekligi mudami yodda bolıwı kerek. Depsinuvchi ayaq tolıq jerge qoyılǵannan keyin ekinshi depsinish fazası baslanadı. “Sapchish” waqtında qol tap juwırıw daǵı sıyaqlı islewi yamasa eki qol parallel harkatlansa, atlawshı birinshi depsinish waqtında eki qolın aldınǵa shıǵaradı hám sonnan keyin aylanba háreket menen joqarıǵa -keyin basıp -tómenge keyingi depsinishning siltenishiga tayarlaydı. “Sapchish” waqtında gewde tik boladı hám tek ǵana ekinshi depsinish waqıtına kelip aldınǵa bir az iyiledi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
