Tema: Zatlar almasiwi. Bir neshe tiykarli karbon kislotalar

Fizikalıq ózgeshelikleri. Karbon kislotalardıń tómen wákilleri ádetdegi sharayatta ótkir iyili, suw menen hár qanday koefficientte aralasatuǵın, sovitilganda ańsat kristallanadigan jıldam suyıqlıqlar bolıp tabıladı. Molekulasındaǵı uglerod atomlari sanı besewden toǵıztagacha bolǵan kislotalar (izomoy kislota da ) moysimon suyıqlıqlar bolıp, suwda jaman eriydi. Joqarı molekulyar may kislotalar iyisiz, suwda erimeytuǵın qattı elementlar bolıp tabıladı. Karbon kislotalardıń derlik hámmesi spirtte hám efirda jaqsı eriydi.

Kislotalardıń molekulyar massası artpaqtası menen qaynaw temperaturası da artadı, salıstırma massası bolsa azayadı. Normal dúzılıwǵa iye bolǵan kislotalar tarmaqlanǵan kislotalarǵa qaraǵanda joqarı temperaturada qaynaydi. Mısalı, valerian kislota CH₃-CH₂-CH₂-CH₂-COOH 180°C de, izovalerian kislota 176, 7° C de qaynaydi. Molekulasındaǵı uglerod atomlari sanı jup bolǵan kislotalar uglerod atomlari sanı toq bolǵan kislotalarǵa qaraǵanda joqarı temperaturada suyıqlanadı.

Kislotalardıń molekulyar massasın anıqlaw nátiyjesinde suyıq jaǵdayda olardıń molekula massası eki aravar artıqmashlıǵı málim boladı. Óytkeni kislota molekulalarınıń óz-ara associlanganligi, yaǵnıy vodorod baylanısıw payda bollıǵi bolıp tabıladı, bunıń nátiyjesinde ciklik yamasa struktura payda boladı.

Ximiyalıq ózgeshelikleri. 1. barlıq karbon kislotalar, anorganik kislotalar sıyaqlı kislota ózgesheliklerine iye bolıp, kók lakmusni qızartiradi. Kislota gidroksidining. kúshli kislotalı ózgesheligi karboksil gruppa daǵı atomlar elektron qısıqlıǵınıń jılısıwı menen tusintiriledi. Karboksil gruppada elektron qısıqlıǵı elektrofil atomga, yaǵnıy kislorodqa jıljıǵan boladı. Nátiyjede karboksil gidroksilidagi vodorod menen kislorod arasında baylanıstırıw zaiflashadi hám, aqır-aqıbetde, vodorod atomi proton jaǵdayında ajralıp shıǵadı, dissocilanadi.

2. Karbon kislotalar da tap mineral kislotalar sıyaqlı metallar, metall oksidleri hám sıltılar menen reakciyaga aralasıp duzlar payda etedi:

3. Karbon kislotalarǵa fosforning galoidli birikpeleri tásir ettirilgende sol kislotanıń galoid-angidridleri payda boladı :

4. Karbon kislotalar menen spirtler óz-ara reakciyaga aralasıp, quramalı efirlar payda etedi.

5. Xlorangidridlarga hám quramalı efirlarga ammiak tásir ettirilse, kislota amidlari payda boladı.
6. Sirke xlor menen reakciyaga aralasıp, radikaldagi vodorod xlorga orın beredi