Tema: Viruslardiń tiykarǵı qásiyetleri, virus saqlawshı material menen islew qaǵıydaları hám qawipsizlik texnikası

7.TEMA: Laboratoriya haywanlarına qoyılǵan talaplar, tájiriybede haywanlardı belgilew, virus juqtırıw usılları

Virusologiyada tekseriw ushın haywanlardı gruppalarǵa ajratig’annan son’ tómendegi talaplardı orınlaw shárt. Haywanlar tekserilip atırǵan virusqa aniqlaǵısh bolıwı kerek; kópshilik viruslardı ósiriw ushın onı jası úlken áhmiyetke iye. Bir qansha viruslar jas, jaqında tuwılǵan haywanlar organizimine jaqsı ko’beyedi.

Mısalı : qutırıw hám belok keselliginde biologiyalıq tájiriybe ótkeriw ushın sút emiziwshi tıshqanlar, qustin' laringotraxeit keselliginde-shójelerden paydalanıladı. Sol orında sonı da aytıw kerek, Aueski keselliginin' virusı úlken jas daǵı qoyanlarǵa juqtırilsa, kesellikke tán bolǵan anıq klinikalıq belgilernin' payda bolıwına alıp keledi.
Standart bayqaǵıshlıqqa erisiw ushın málim jastaǵı hám birdey salmaqlıqtaǵı haywanlar saylanadı. Bayqaǵıshlıǵı tárepten standart ózgeshelikke bir neshe márte jaqın aǵayınlıq jolı menen órshitilgen haywanlar iye boladı. Bunday haywanlarǵa genetikalıq birdeylik sebepli, reaksiya yamasa basqa tásirler de birdeyde tásir etedi. Házirgi waqıtta jaqın - aǵayınshılıq jolı menen órshitilgen haywanlar ilimiy-tekseriw jumıslarında isletilip atır.
Laboratoriya haywanlarına bolǵan eń zárúrli talaplardan biri olardı sawlıǵı bolıp tabıladı. virusologiya laboratoriyasınin' vivariysina alıp kelinetuǵın haywanlar juqpalı kesellikleri bar bolmaǵan xojalıqlardan alınıwı kerek. Aq tıshqan, kalamushlar 14 kún hám basqa túrdegileri bolsa 21 kún ajıratılǵan halda karantinde saqlanadı. Sol dáwir ishinde hár kúni haywanlar klinikalıq tekseriwden ótkeriledi. Haywanlarda juqpalı kesellik bar ekenligi gúman etilse, laboratoriya tekseriwinen ótkeriledi. Karantin degi haywanlar arasında juqpalı kesellik bar ekenligi anıqlansa, sol gruppa daǵı barlıq haywanlar óltirilip taslanadı.
Haywanlardı haqıyqatlıqtan da tolıǵınsha saw dep isenim payda etiw ushın bunday baqlaw jetkilikli emes. Laboratoriya haywanları ishinde virus etiologiyasina tán bolǵan latent infeksiya tarqalǵan bolıwı múmkin. Bizge malumki latent infeksiya organizmde mudami bolıp klinikalıq kórinis bermeydi. Organizmge jaman tásir kórsetiwshi faktor bolsa, qozǵawtıwshı demde kóbeyiwi nátiyjesinde keselliknin' klinikalıq belgileri kórinetuǵın bolıwı múmkin.
virusologik tekseriwde laboratoriya haywanlarına virustı juqtırıw aldınan bar bolǵan latent infeksiyanı ótkir sayız jerge aylanıwı sebepli kesellikti klinikalıq belgilerin payda bolıwına alıp keledi, nátiyjede tájiriybe ótkerilip atırǵan haywan reaksiya nátiyjesin anıqlawdı qıyınlastıradı.
Laboratoiya haywanlarinin' virus etiologiyali latent infekciyalarınan eń kóp tarqalǵanı aq tıshqanlarnin' ekteromeliya keselligi bolıp tabıladı. Onin’ qozǵawtıwshısı sheshek gúl virusı shańaraǵına tiyisli. Kesellik ayaqlarnin' nekrozli isiwi menen barlıq organlarǵa tarqalǵanında, ókpe, bawır hám talaqta nekrozli oraylar payda boliwi menen keshedi. Oǵan jaqın bolǵan viruslar laboratoriya haywanlarında viruslı pnevmoniya shaqıradı. Usılardan eń kóp ushraytuǵın qozǵawtıwshısı Senday virusı esaplanadı. viruslı latent infeksiyanin' úshinshi toparı bul neyroinfeksiya bolıp, tartısıp qalıw, láńlik, láńlik jaǵdayında keshedi. Aq tıshqanlarnin' limfocitar xoriomenin'it, ensefalomieliti hám basqa laboratoriya haywanların virusı latent ensefalitlari bolıp tabıladı. Bólek o'stirilip atırǵan haywanlardı latent infekciyasınan baqlaw usılı bir bolıp, sol maqsette jansız óltirilgen haywanlar organınan suspenziya tayarlanǵanan keyin, arnawlı belgilengen usıl menen sol xojalıqta bar bolǵan haywanlarǵa (mısal ushın suspenziya mıy ishine interaserebral jol menen) jiberiledi. Sol jol menen passaj etilgen virus latent infeksiya bolsa keselliknin' ótkir keshiwine alıp keledi.