Tema: Serverler

Web-server (web-server) - bul klientlerden web-saytqa sorawlardı qabıllaw hám qayta islew ushın juwapker bolǵan server klientler, hár qıylı web-brauzerler ádette ámelge asırıladı. Buǵan juwap, web-server klientlerge, kóbinese HTML beti menen bir qatarda: barlıq túrdegi fayllar, súwretler, media aǵıs yamasa basqa maǵlıwmatlar bolıwı múmkin.
Web-server, sonıń menen birge, skriptlerdi jırlaw wazıypasın, mısalı, CGI, JSP, ASP hám PHP sıyaqlı ámelge asıradı, olar tarmaqlarǵa, fayllarǵa kirisiw, elektron pochta xabarların jiberiw hám basqa elektron kommerciyaǵa shaqırıq qılıw ushın juwapker bolıp tabıladı.
"Web-server" termini, sonıń menen birge, web-server funkciyalarına xızmet etetuǵın texnikalıq qurallar hám programmalıq támiynatlarǵa tiyisli.Bul jeke kompyuterlerden yamasa xizmet kórsetiw programması ornatılǵan jumıs stanciyasınan bólek aytılatuǵın geypara kompyuter bolıwı múmkin.
Tiykarınan web-brauzer paydalanıwshı klienttiń klientleri URL-larda kórsetilgen resurslar ushın web-server sorawların ótkeredi.Resurslar HTML betleri, cifrlı ǵalaba xabar qurallarınıń, media aǵısları, hár qıylı súwretler, maǵlıwmatlar faylları, maǵlıwmatlar faylları yamasa klient ushın zárúr bolǵan basqa maǵlıwmatlar.Buǵan juwap, web-server soralıp atırǵan maǵlıwmatlardı uzatadı.Bul almasıw http protokolınan paydalanadı.
HTTP (eń jaqsısı HyperText Transfer Protokol-gipertekstti uzatıw protokolı) - bul arza beriw dárejesindegi tarmaq protokolı. HTTP protokoldıń tiykarǵı principi bul tarmaqtıń óz-ara tásiri hám paydalanıwshısın támiyinleytuǵın klient-server texnologiyası esaplanadı.
Kishi shólkem bolsa, web-servertómendegilerden ibarat bolǵan "HTTP" serveri - web-betler ushın sorawlarǵa xızmet etedi;
FTP serveri - fayllardı internet arqalı júklep alıw ushın qollanıladı;
NNTP server - jańalıqlar gruppalarına kiriw ruxsatın ámelge asıradı;
SMTP serveri - elektron pochta ushın.
Tariyx
Birinshi web-server oylap shıǵarıwshısı Ullı Britaniya alımı Tim Berners-Li. 1980-jıldan baslap yadro izertlewleri Evropa laboratoriyasında (Fr. kons. il Européen) islep shıǵılǵan islenbelerin basladı. Jenevada ol óz mútajlikleri ushın kapital programmasın islep shıqtı (anglichan.TEK sorań), bul analizdi saqlaw ushın tosınarlı birlespelerdi isletip, dúnya boylap internettiń tiykarın jaratqan kontsepciyanı keltirip shıǵardı.
1989-jılda Tim Berners-Li, Cern shólkeminiń ishki tarmaǵında islegen hám gipertekstler menen baylanıslı gipertekstli hújjetler tárepinen baspa etilgen global gipertekst joybarın dúziwdi usınıs etti. Bul joybardıń engiziliwi onıń pikirine kóre, Cern alımı ushın sıpatlama beriw, izlew hám almasıw járdem beredi. Joybardıń Tim Berners-Li, onıń járdemshileri, identifikatorlari URI hám URL mánzilleri, HTTP protokolı, sonıń menen birge, HTMML tilin oylap tabıw ushın. Bul texnologiyalardıń barlıǵı házirde keń qollanıladı zamanagóy internet hám olarsız endi etpeydi.
Bul joybar nátiyjesinde Tim Berners-Li "httpd" dep atalǵan dúnyadaǵı birinshi dvigateli, sonıń menen birge dúnyawidreeb (pútkil dunya internet) dep atalǵan jańa kompyuter ushın dúnyadaǵı birinshi gerpertekst web-brauzerin islep shıqtı.
Birinshi web-brauzer náwbettegi obyektke jóneltirilgen, kóp wazıypa hám interfeys qurıwshısı járdeminde islep shıǵılǵan.Web-brauzer interfeysi júdá ápiwayı edi hám derlik barlıq maǵlıwmatlar kórsetiledi tekst formatı tek bir neshe súwretler menen. FTP protokolınan tısqarı, Tim Berners-Li jańa, http protokolınan paydalanǵan. 1991-jıldan 1993-jılǵa shekem Tim Berners-Li óziniń jańa islenbeleriniń texnikalıq qásiyetlerin, URI hám URL identifikatorları, HTTP protokolları hám HTML tillerin islep shıqtı hám olardı baspa etdi. Keyinirek web-brauzer "Nexus" dep qayta at berildi, sonda brauzer islep shıǵılǵan jáne onıń atı menen aljasıqlıq penen baylanıslı emes.
Dúnyadaǵı birinshi web-server hám birinshi web-brauzer keyingi jeke kompyuterde islegen; endi bul kompyuter inverder muzeyinde (mikrokosumi) kórsetiw etiledi.
Dúnyanıń birinshi web-saytı Tim Berners-Li http://info.cern. ch adresine jaylastırılǵan; endi bul sayt arxivta saqlanadı. Birinshi sayt internette 1991-jıl 6-avgustta payda bolǵan. Bul web-saytda tómendegiler berilgen:
pútkil dunya web-xarakteristikası;
web-serverdi ornatıw boyınsha kórsetpeler;
web-brauzerdi qanday satıp alıw tuwrısında maǵlıwmat;
basqa texnikalıq maǵlıwmatlar.
Bul sayt dúnyadaǵı birinshi onlayn katalogtı usınıs etti.Tim Berners-Li basqa saytlarǵa siltemeler dizimin járiyaladı jáne onı úzliksiz túrde jańaladi.
1991-jıl 12-dekabrde AQShtaǵı sızıqlı tezletkish (SLAC) Stenford orayında dúnyadaǵı birinshi web-server ornatıldı.
Tiykarǵı hám qosımsha funkciyalar
Barlıq tiykarǵı qosımsha funkciyalar web-serverler:
TCP/IP tarmaǵındaǵı protokollar járdeminde HTTP standart protokollarınan paydalanǵan halda web-brauzerlerden sorawlardı alıw;
HTTP arqalı Hipertext yamasa Brauzerge hár qanday hújjetlerdi izlew hám gipertekst yamasa hár qanday hújjetlerdi izlew hám hújjetlerdi jiberiw;
Sorawlardı saqlaw hám qayta islew, Túri: Mail, FTP, Telnet hám basqalar;
Juwırıw ámeliy programma web-serverde CGI interfeysi standartları arqalı qayta islew parametrlerin uzatıw hám qaytarıw;
Jumıs hám xızmet navigaciya kartaları súwretler (Image kartası);
Administraciya hám operacion basqarıw serveri;
Paydalanıwshı ruxsatı hám olardıń autentifikaciyası;
Paydalanıwshılardıń paydalanıwshılarınıń dizimnen ótken jurnalın túrli dereklerdegi dizimge alıw;
Web-betlerdegi avtomatlastırılgan jumıs;
Dinamikalıq túrde jaratılǵan betlerdi qollap-quwatlaw;
Klientler menen qawipsiz jalǵanıwlar ushın HTTP protokolın qollap-quwatlaw.