Tema: Respublikamızda salıq sistemasınıń ózgeshelikleri: rawajlanıw hám jetilisiw mashqalaları

II Bap. O’zbekstan Respublikasında salıq sistemasın jetilistiriw mashqalaları.

2.1. Salıq siyasatınıń makroekonomikalıq nátiyjesi

Ekonomikanıń nátiyjeli rawajlanıwı kóp dárejede mámleket tárepinen ekonomikalıq processlerdi basqarıwdı tuwrı shólkemlestiriwge baylanıslı bolıp qalıp atır. Sol sebepli da Ózbekstan Respublikasınıń bazar munasábetlerine ótiw qásiyetlerinen biri mámlekettiń ekonomikalıq ózgerislerdiń baslamashıları hám bas reformashısı etip belgilengeni bolıp tabıladı.

Bazar munasábetlerine ótiwdiń qıyın dáwirinde xalıqtıń máplerin tek kúshli qayta bólistiriw quralına iye bolǵan mámleketgine qorǵawǵa ılayıq bolıp tabıladı. Bazar ekonomikasına ótiwdiń dáslepki jıllarınnanaq mámleket ekonomikanı tártipke salıwda salıqlardan usı kontseptsiyaǵa tiykarlanǵan halda paydalanıp kelip atır.

Bazar ekonomikası sharayatında mámleket ekonomikasınıń rawajlanıw dárejesi, basqa kóplegen faktorlar menen bir qatarda, oǵan salıstırǵanda júrgizilip atırǵan salıq siyasatina da tikkeley baylanıslı. Mámleket salıq siyasatın islep shıǵıp jáne onı turmısqa qollanılıp, ekonomikalıq rawajlanıwǵa unamlı yamasa unamsız tásir kórsetedi. Sol sebepten mámleket salıq siyasatı arqalı makroekonomikalıq nátiyjelilikke jetiwi múmkin.

Salıq siyasatın ámelge asırıwda xızmet etetuǵın salıq resursları (jeńillikler, stavkalar, salıqqa ólshewli bazanı qáliplesiwi hám basqalar ) kúshli tásir etiwshi hám qıyın basqarılatuǵın salıq quralları bolıp tabıladı. Mısalı, salıq tólewshilerge keń salıq jeńilliklerin beriw byudjettiń dáramatların qáliplestiriw nuqtai názerinen pútkilley teris saldarlarǵa alıp keliwi múmkin.

Basqa tárepden bolsa, salıq jeńillikleriniń hár tárepleme biykar etiliwi isbilermenlik aktivligine unamsız tásir kórsetiwi hám kárxanalardıń óndiris hámde na islep shıǵarıw tarawlarına kapital qoyılmalardıń sezilerli azayıwına sebep boladı. Bunıń áqibetinde ayırım tarmaqlardaǵı ámeldegi teń salmaqlılıq buzıladı.

Ózbekstan Respublikasında ǵárezsizlik jıllarında júrgizilip atırǵan ekonomikalıq siyasattıń strukturalıq bólegi bolǵan salıq siyasatı ózbetinshe túrde júrgizilip atırǵan salıq siyasatı esaplanıp, onıń oraylıq wazıypalarınan biri retinde Respublikamizda bazar munasábetlerin qarar taptırıw jáne onı rawajlandırıwǵa xizmet kórsetiw qaralıp atır. Bazar ekonomikası sharayatında isbilermenlik ortalıǵın jaratıw jáne onı rawajlandırıwdıń bólek áhmiyet kásip etkenligi ushın salıq siyasatı da biziń Respublikamizda isbilermenlikti qollap-quwatlawǵa qaratılǵanlıǵı, zárúrli áhmiyetke iye.

Bir waqıttıń ózinde puqta islep shıǵılǵan salıq siyasatınıń turmısqa qanday nátiyjeni ámelde qollanılıwı sol siyasatti ámelge asırıwda qollanılıwı kerek bolǵan salıq mexanizmıne tıǵız baylanıslı bolıp tabıladı.

Salıq siyasatınıń makroekonomikalıq jaǵdayǵa tásiri kútá úlken bolıp, mámlekette jaratılatuǵın jálpı ishki ónim hám milliy paydanıń ózgeriwi salıq siyasatınıń nátiyjesine tikkeley baylanıslı. Salıq siyasatınıń makroekonomikalıq jaǵdayǵa tásirin salıqlardıń jálpi talap hám jálpi usınısqa, investitsion ortalıqqa, tutınıwǵa, ekonomikalıq turaqlılıqqa tásiri sıyaqlılar menen bahalaw múmkin.