|
Salıq siyasatın islep shıǵıw jáne onı ámelge asırıwda mámlekettiń róli
Salıq siyasatını islep shıǵıwda tekǵana bólek alınǵan shólkemler tikkeley qatnasadı, sonıń menen birge, onı islep shıǵıwda salıq xızmeti menen shug'ullanmaydigan sub'ektler, anıqrog'i salıq tólewshiler qatnasıwı múmkin, yaǵnıy bunda salıq tólewchilarni ózlerinde salıqlardı jetilistiriwge qaratılǵan usınıslar, salıqlardı esaplawdı ańsat hám nátiyjeli islew sıyaqlılar usınıs retinde beriliwi múmkin.
Salıq salıw salasındaǵı mámleketlik basqarıwdıń natiyjeliligi kóp tárepten mámleketlik apparatınıń hár qıylı buwınları iskerligidegi maslasıwshılıqka baylanıslı.Kepillik hár bir organnıń spetsifik rolin belgileydi hám bir waqtıniń ózinde onıń basqa organlar iskerligi menen kelisiwin támiyinleydi. Mámlekettiń tiykarǵı wazıypalarınan birin hal etiliwi - byudjetti toltırıw, salıq tólewshilerdiń ekonomikalıq hám yuridikalıq hatti-háreketlerine tásir etiwdiń ol yamasa buǵan iye bolǵan barlıq mámleketlik hákimiyat organlar iskerliginiń muwapıqlastırıwısız múmkin emes. Kóplegen ádebiyatlarda aytıp ótkenidek, kontseptual salıq tamoyillaridan biri mámleketlik shólkemleriniń salıq siyasatını islep shıǵıwda hám ámelge asırıwda birgegi qatnasıwı esaplanadı. Mına nárseni ayrıqsha atap kórsetiw kerekki, tiykarǵı ekonomikalıq huqıqlar hám salıq tólewshilerdiń erkinligin támiyinlew nızam shıǵarıwshı hám atqarıw etiwshi hákimiyattıń mudamǵı qadaǵalawı astında turadı. Prezident tárepinen olardıń iskerligine salıstırǵanda bildiriletuǵın tiykarǵı talaplar tikkeley salıq salasındaǵı jumıslardıń ulıwma jaǵdayı, onı basqarıw, xojalıq jurgiziwshi sub'ektlerdiń isbilermenlik iskerligin rawajlandırıwdıń hám basqalar menen belgilenedi. Mámleketlik salıq komiteti hám basqa salıqlar boyınsha tikkeley hám tikkeley bolmaǵan kepillikke iye bolǵan organlar jumısın muwapıqlashtirgan halda hákimiyattıń usı tarawları salıq salıw menen baylanıslı shaxs huqıqların támiyinlew ushın joqarı dárejeli juwapkershilikti óz moynına aladı hámde olardıń mápleri jolında mashqalalı jaǵdaylardı aldın alıw maqsetinde óz-ara xızmetlesliktiń barlıq táreplerin jetilisken tártipke saladı.
Nızam shıǵarıwshı organ (Oliy majlis) Konstitutsiyaning 78-statiyası 8-bandi hám «Ózbekstan Respublikasınıń Joqarı Jıynalısı tuwrısında» gi nızamnıń 4-statiyasına muwapıq húkimettiń usınısına muwapıq salıqlar hám basqa májburiy tólewlerdi belgileydi. Mámleketlik salıq komitetiniń kepillikine kiretuǵın máseleler boyınsha nızamshılıqdı qóllaw ámeliyatın ulıwmalastırıw tiykarında salıq nızamshılıǵın jetilistiriwge tiyisli usınıslardı islep shıǵıw hám olardı húkimetke kirgiziw huqıqı onıń Oliy majlismenen óz-ara munasábetleri húkimettiń qatnasıwı menen qurılısıǵa ayqın mısal bóle aladı.
Sonı aytıw kerek, Ministrler Keńesi Mámleketlik Salıq Komitetine salıstırǵanda kepillikleri boyınsha basshı organ esaplanadı. Salıq nızamshılıǵın qóllaw ámeliyatın mudamǵı túrde ulıwmalastırıw, mámleketlik hákimiyat hám basqarıwdıń joqarı shólkemlerin usı tarawdıń ayrıqshalıqlı processleri haqqında úzliksiz xabarlı etip barıwı kerek. Mámleketlik salıq komitetin basqa húkimet shólkemleri, shólkemler menen hár qıylı jónelislerde ámelge asırılatuǵın óz-ara xızmetlesligin analiz etiw za’ru’rli áhmiyetke iye. Usı óz-ara xızmetleslik óziniń yuridikalıq tábiyatına kóre huqıqıy bolǵanı halda, munasábetler predmetiniń ayriqshalıǵı menen xarakteristikalanadı.Jergilikli húkimet shólkemleri hám mámleketlik salıq shólkemleriniń óz-ara xızmetlesligin tártipke soluvchi normalar hár qıylı yuridikalıq kúshke iye bolǵan qatar normativ hújjetlerge tayanadi. Ulıwma ayrıqshalıqlarǵa kóre óz-ara xızmetleslik Konstitutsiya normalarında, basqa nızamshılıq hújjetlerinde sáwlelendirilgen, óz-ara xızmetlesliktiń jáne de anıq júzege keliwi kóbinese salıq salasındaǵı huqıqıy munasábetlerdi tártipke soluvchi basqa normativ hújjetlerde sawlelengen. Usı mámleketlik strukturalarıniń óz-ara munasábetleri ayrıqshalıǵına tásir etiwshi ob'ektiv faktor jergilikli wákillik hám atqarıw hákimiyatı shólkemleriniń aymaqtıń ekonomikalıq, social hám materiallıq rawajlanıwı, jergilikli byudjetlerdi qáliplestiriw hám jırlaw, jergilikli soliqlarni belgilew, byudjetten tısqarı fondlarni qáliplestiriw máselelerin hal etiw ushın konstituciyalıq belgileniwi esaplanadı. Bunıń menen mámleketlik hákimiyattı shólkemlestiriwdiń tiyisli dárejelerinde sheshiletuǵın basqarıwdıń barlıq máselelerinde, atap aytqanda, finanslıq tarawda da yuridikalıq kepillik bekkemlenedi. Salıq shólkemleri hám jergilikli húkimet shólkemleri ortasında júzege keletuǵın munasábetlerge salıstırǵanda óz-ara birge islew Respublikada alıp barılatuǵın birden-bir salıq siyasatını aparıwda, salıqlar hám basqa salıqlarǵa teńlestirilgen májburiy tólewlerdiń aymaq byudjetine kelip túsiwin támiyinlew boyınsha wazıypalardıń atqarılıwı nátiyjelerin analiz etiwde qatnasıw arqalı kórinetuǵın boladı.
Sol orında jergilikli húkimet shólkemleriniń salıqlar boyınsha kepilliklerine qısqasha toqtalıp ótetuǵın bolsaq, jergilikli húkimet shólkemleri mámleketimiz salıq nızamchiligiga muwapıq bir qansha kepilliklerge iye bolıp, olar ózleriniń aymaǵinda jaylasqan salıq tólewchilarga jergilikli salıqlar hám jıynawlar boyınsha qosımsha salıq jeńilliklerin belgilew, salıq stavkalarınıń muǵdarın Ministrler Keńesi tárepinen belgilep qoyılǵan eń joqarı stavkalar sheńberinde belgilew sıyaqlı wákilliklerin sanap ótiwimiz múmkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
