Tema: quwairshaq teatriniń payda boliw tariyxi. Joba

TEMA: QUWAIRSHAQ TEATRINIŃ PAYDA BOLIW TARIYXI.

Joba:

1. 
   Quwırshaq teatrining payda bolıw tariyxı.
   
2. 
   Quwırshaq teatrınıń kelip shıǵıwı.
   
3. 
   Mektepge shekem jas daǵı balalardı quwırshaq teatri personajlarini soǵıw arqalı kórkem dóretiwshilik qábiletlerdi qáliplestiriwdiń tárbiyalıq áhmiyeti.
   

Ózbekstan Respublikasında kesheip atırǵan keń kólemli social -ruwxıy reformalar, pán-texnika hám islep shıǵarıw keskin rawajlanıp baratırǵanlıǵı - jámiyet talaplarına juwap bere alıwshı shaxstı tárbiyalaw máselesin kún rejimine kese qoyıp atır. Haqıyqattan da, keleshek tiykarı bolǵan, hár tárepten juwapkerli, ruwxıy jetik, etikaan pák, bir sóz menen aytqanda jámiyet rawajlanıwı ushın múnásip úles qosa alatuǵın jaslardı tárbiyalaw úlken áhmiyetke iye bolmaqta. Mektepge shekem úlken jas daǵı balalardı etikalıq -estetik tárbiyalawda quwırshaq teatri jardeminden nátiyjeli paydalanıw − balalardıń iqtidori, obiektiv bolmıs haqqındaǵı oyda sawlelendiriwi, dúnyaǵa kóz qarasın jáne de rawajlandırıw ushın qolay shárt-sharayattı jaratılıwması menen jáne de áhmiyetli bolıp tabıladı. Ekenin aytıw kerek, mámleketimizde teatrning derlik hámme túrleri iskerlik kórsetip kelip atır. Teatr grekshe “Tiyation” sózinen alınǵan bolıp, tamashaxona degen mánisti ańlatadı. Kishkene kishkentaylar ardaqlı teatri, bul quwırshaq teatri bolıp tabıladı. Quwırshaq teatrınıń artistiler áyne waqıtta muzıkadan jaqsı xabarlı bolǵanlar. Muzıka da kórkem bezew retinde, de kóbirek qaharmanlar jaǵdayın ańlatiwshı qural retinde xızmet etken. Quwırshaq oyını xalıq awızsha ijodiga tiykarlanǵan ájayıp -g'aroyib kórkem óner turi bolıp tabıladı. Onıń jazba teksti bolmaǵan. Dúnya quwırshaq tetrlarining balalardıń etikalıq -estetik sapaların qáliplestiriwdegi tárbiyalıq ózgesheligi túrli usıllar hám qurallar járdeminde ámelge asıriladı. Sol tárepten alıp qaralganda, quwırshaq teatri-estetik sezimlerdi, balalardıń qızıǵıwshılıǵı hám oyda sawlelendiriwin rawajlandırıw ushın júdá qolay qural esaplanadı.
Hár bir quwırshaq teatri ayriqsha hám uyqas milliy xarakterge iye. Dúnya civilizatsiyası tariyxında bárkámal insandı tárbiyalaw quralı retinde tómendegi quwırshaq teatrlari islengen: Etikalıq -estetik sapalar balalarda gózzallıq haqqındaǵı bilimler, turmıs voqeligi, buyımlar, olardıń reń-barangligi, túrlerin, ózin tuta biliwdi, baylanıske kirisiwiwshilik, jaqsı-jamandı parıqlaw, óz-ózine ataq beriw sıyaqlılardı tárbiyalaw máselesin óz ishine aladı. Insannıń ómiri óz-ózin ańǵarıwdan baslap, fizikalıq, intellektual jáne social kámalǵa jetkenge eriwiw procesi ámelge asıwı tamamlanadı. Mektepge shekem tálim shólkeminde, etikalıq tárbiya beriwde tómendegilerge itibar qaratıw kerek:
Túrli jas gruppaları balaları ushın ápiwayı elementler etikalıq túsinikler haqqında sıpatlama beriw;
har bir uyretiletuǵın ol yamasa bul pazıyletler súwretler, mul'tfil'm qayıslar, informaciya kommunikativ texnologiya quralları tiykarında hám balalarǵa janlı háreketleri arqalı túsindiriw;

• 
  bolaga turaqlı túrde “ne jaqsı”, “ne jaman” mánisin ańlap, óz pikirin ápiwayı bayanlawǵa kómeklesiw.
  
• 
  Mektepge shekem jas daǵı balalardı teatr tamashalarına oshno qılıw, olardıń quwırshaq oyınların shólkemlestiriwde tómendegiler maqset etip alınadı :
  
• 
  bolalar ushın dóretiwshilik, aktivlikti támiyinleytuǵın shárt-shárayatlar jaratıw ;
  
• 
  teatr kóriw odobiga úyretiw;
  
• 
  teatr tamashaları processinde balalardıń sóylewi hám fizikalıq rawajlanıwındaǵı ajıralmaslıqtı támiyinlew;
  
• 
  xalq jaratqan bay miyraslarimizga bolǵan muhabbat sezimin oyatıw ;
  
• 
  qo'g'irchoq teatrini ata-analar menen sheriklikte shólkemlestiriw múmkinshiligin jaratıwdan ibarat esaplanadi.
  
• 
  Hár bir quwırshaq teatri balanıń ruwxıylıqına tómendegishe tásir kórsetedi:
  
• 
  qo'g'irchoq teatri ushın saylanǵan ertek balanıń jas hám bilim dárejesine uyqas bolsa balada pútkil gewdesi menen onı kóriw hám oǵan salıstırǵanda qızıǵıwshılıq payda boladı ;
  
• 
  kuzatishlarimizdan ekenin aytıw kerek, ayırım balalarda ertek qaharmanına salıstırǵanda psixik tándarlıq yamasa qorqıw, jerkenish, kózine jas alıw yamasa kulip jiberiw sıyaqlı emotsional xolatlar kórinetuǵın boladı ;
  
• 
  qo'g'irchoq teatri juwmaǵında ótkerilgen sáwbette balalar quwırshaq teatrida kórgenleri haqqında qızıǵıwshılıq hám kewillishilik menen quwırshaq teatrini mudami kóriwge qálew ańlatadılar.
  

Mektepge shekem tálim mákemelerinde quwırshaq teatrlarini tayarlaw hám tamashalar kórsetiw mazmunın basqıshpa-basqısh ámelge asırıw unamlı múmkinshilik beredi.
Birinshi basqısh

Mektepge shekem tálim shólkeminde quwırshaq teatrini tayarlawda úskeneler, yaǵnıy tómendegi materiallıq támiynat ámelge asıriladı :

 manba tańlaw (ertek tańlaw ). Saylanǵan ertek balanıń jasına sáykes keliwi;
 musiqa tańlaw ;
 qo'g'irchoq teatrini kórsetiw rejesin dúziw.
Ekinshi basqısh :
 ko'zlagan maqsetke erisiwde ertek mazmunına kóre qaharmanlardı tańlaw hám sózlerin yad aldırıw ;
 qo'g'irchoqlarni soǵıw hám kiyintirish;
 tarbiyachi menen sheriklikte sh'erlarni yad alıw.
Úshinshi basqısh :
 tarbiyachi hám balalar menen sheriklikte teatr túrine kóre ertekti saqnalastırıw ;
Quwırshaq teatrini ko'rsetiw, balalardı qızıǵıwshılıqları hám alarǵa yoqqan qaharmanlar haqqındaǵı pikirlerin anıqlaw.
Quwırshaq teatrining 5 túri ámeldegi:

1. 
   Sayalı quwırshaq teatri;
   
2. 
   Qol quwırshaq teatri;
   
3. 
   Stol quwırshaq teatri;
   
4. 
   Marionetka quwırshaq teatri;
   
5. 
   Barmaqlı quwırshaq teatri;
   
   1. 
      Sayalı quwırshaq teatri
      
   2. 
      Sayalı quwırshaq teatri 2 qıylı boladı : aq hám qara.
      

1. “Oq” teatr ushın qara doskaǵa gezlemeler tartılǵan baladı. Arqasına jabıwtiruvchi qaǵaz jabıwtırıladı.
“Qora” teatr ushın qara reńli shirma saylanadı. Quwırshaq teatri qaharmanları paqalǵa burımadı olar qara reńde boladı arttan shıra jaǵıp turıladı.
1. Qol quwırshaq teatri
Qol quwırshaq teatrida quwırshaqlar, yaǵnıy ertek qaharmanları qolǵa kiygizilgan boladı. Qaharmanlar shirma arqasında kórsetiledi.