Tema: Psixologiya pániniń predmeti hám rawajlaniiw tariyxi. Jobası

3. Shıǵıs oyshıllarınıń psixologiyalıq kózqarasları: Psixologiyanıń pán sıpatında rawajlanıwına áyyemgi alım – oyshıllardan Al Xorazmiy, Abu Ali Ibn Sino, Abu Nasr – Farabiy, Abu Rayxan Beruniy, Alisher Nawayı dáslepki faktlerdi úyrenip óz shıǵarmalarında keltirip ótken.

Xorazmiy - Turannıń pútkil dúnyaǵa belgili alımlarınan biri Muhammed Ibn Musa Xorazmiy bolıp, ol shama menen 783 – jılı tuwılıp, 850 – jılı Baǵdadta qaytıs bolǵan. Onıń atın tariyxta qaldırǵan miynetlerinen biri «Al muqabama» bul miynet Batıs hám Shıǵıs alımlarına algebra páni boyınsha xızmet etedi. «Algoritm», «Algebra» degen atamalar Xorezmiydiń atı menen baylanıslı. Xorazmiy sezimlik hám aqılıy biliwdiń ózine tán ózgeshelikleriniń mánisin, óz – ara baylanısın aytıp ótedi. Aqılıy biliw sezimsiz bolmaydı. Sezimlik biliw barlıqtıń sırtqı tárepleri haqqında bilim beriw ózegi. Aqılıy biliw járdeminde insan nárse hám hádiyselerdiń quramalı ishki dúzilisin, áhmiyetin, nızamlılıqların bilip aladı.

Mussa Xorazmiydiń shıǵarmaları jaratqan táliymatı psixologiyalıq, filosofiyalıq kózqarasları házirgi dáwir ushın úlken ǵáziyne, erkinligini ushın xızmet etetuǵın biybaha ruxıy baylıq bolıp tabıladı.