|
Respublikani ekonomikaliq rayonlastiriw
O'zbekistandi rayonlastırıw ta’riyxı 1926-jılǵa barıp taqaladı. Sol waqıtta respublika ma’muriy-ekonomikalıq rayonlastiriw 10 okruglarg’a ajıratılǵan. Keyinirek, bul ma'muriy-aymaqlıq bóliniwde taǵı o 'zgarisler ju’z bergen. «1930 -jılda O 'zbekistan paytaxtı Samarqand qalasınnan Tashkentke ko’shirilgen, 1936 -jılda Qaraqalpaqstan MSSR O'zbekistan SSR quramına kiritilgen, 1938-jılda respublika quramında 5 wálayat - Buxara, Samarqand, Tashkent, Ferǵana, Xorezm wálayatları sho’lkemlestirilgen; 1941-jılda Andijan, Namangan hám Surxondaryo wálayatları, 1943-jılda Qashqadárya wálayatı, 1963-jılda Sirdaryo wálayatı, 1973 jılda Jizzaq wálayatı hám 1982-jılda Nawayi wálayatı sho’lkemlestirildi»(Asanov.G hám basqalar., 1994). O'zbckistandi ekonomikalıq rayonlastırıw máseleleri menen kóp jıllarda Z. A. Akramov, K. N. Bedrinsev, V. M. Shetirkin, N. G. Sapenko, A. S. Soliev, N. To'xliev sıyaqlı qatar geograf, ekonomist alımlar shuǵıllanǵan.Tiykarinan, respublika dástep 5 ekonomikalıq rayonǵa bólingen: Tashkent, Ferǵana, Zarafshon, Tómen Amudarya hám Qubla. Keyinirek, Z. A. Akramov ma’mleketti 8 ekonomikalıq rayonǵa ajıratıwdı usınıs etkenler, ol jaǵdayda Tashkent ekonomikalıq rayonı (Tashkent wálayatı ), Mirzacho'l rayonı (Sirdaryo hám Jizzax wálayatları ), Ferǵana rayonı (Andijan, Namangan, Ferǵana ), Samarqand (Samarqand wálayatı ), Buxara-Qızılqum rayonı (Buxara hám Nawayi wálayatları ), Qashqadárya rayonı (Qashqadárya wálayatı ), Surxondaryo rayonı (Surxondaryo wálayatı ) ha’mde Tómengi Amu’da’rya (Qaraqalpag'istan Respublikası hám Xorezm wálayatı ) rayonınan ibarat bolǵan.
Bunnan ayrıqsha túrde, A. S. Soliev «Mamleketti 6 ekonomikalıq rayonlarǵa ajıratıwdı usınıs etken (Soliev A. S., 1998). Ol jaǵdayda keltiriwinshe, ekonomikalıq rayonlardıń bunday tu’ri hám quramı, olardıń haqıyqıy qálipleskenlik dárejesi, huqıqıy mártebe haqqinda tartıslar, naraziliqlar bolıwı múmkin. Mısalı, belgilengen rayonlar mámlekettiń tiyisli ministrlikleri (Ekonomika ministrligi, Mámleket statistika komiteti) tárepinen rásmiy túrde tán alınbaǵan. Bunıń ústine, bul rayonlar házirshe pútin hám jetilisken bazar ortalıǵı, ekonomika mákan ózgeshelikke iye emes. Olarda ishki ekonomikalıq baylanıslar, integratsion processler rawajlanbag’an, hár bir wálayat (basqarıw ekonomikalıq rayon ), olarǵa berilgen keń imkaniyat hám huqıqlardan paydalanǵan halda, o'zlarinin’ málim dárejede «g’a’rezsiz » ekonomikalıq potencialın ju’zege keltirmekte (Soliev A. S., 2007). N. To'xliev ekonomist alımlardin’ pikirleriniń ulıwmalastırǵan halda respublikanı 6 ekonomikalıq rayonǵa bo’lıwdı usınıs etedi (T o'xliev N., 2006 ). Házirge shekem de, respublikanı ekonomikalıq rayonlarǵa ajıratıw boyınsha ilimpazlar ortasinda birden-bir jantasıw joq. Sebebi, ekonomist ilimpazlar Ózbekstandı ekonomikalıq rayonlastırıwda joqarıdaǵı rayonlastırıw sistemasinan tısqarı, taǵı tómendegi klassifikaciyanı maqul, dep esaplamaqta. Buǵan kóre, respublika 7 ekonomikalıq rayonǵa bo’lıp u'yreniledi, yaǵnıy :
1. Tashkent ekonomikalıq rayonı ;
2. Jizzax -Sirdaryo ekonomikalıq rayonı ;
3. Ferǵana ekonomikalıq rayonı ;
4. Samarqand-Qashqadárya ekonomikalıq rayonı ;
5. Buxara -Nawayi ekonomikalıq rayonı ;
6. Tómengi Amiwdarya ekonomikalıq rayonı ;
7. Surxandarya ekonomikalıq rayonı.
Bul rayonlastırıwdan ayrıqsha túrde, geograf alım
A. S. Soliev Ózbekstandı tómendegishe 6 ekonomikalıq rayonǵa
ajratadı. Olar tómendegishe:
1. Tashkent (Tashkent qalası hám Tashkent wálayatı );
2. Ferǵana (Ferǵana, Andijon hám Namangan wálayatları );
3. Zarafshon (Buxara, Nawayi hám Samarqand wálayatları );
4. Mirzacho'l (Sirdaryo hám Jizzax wálayatları );
5. Qubla (Qashqadaryo hám Surxandarya wálayatları );
6. Tómengi Amiwdarya (Qaraqalpag'istan Respublikası hám
Xorezm wálayatı)
O’zbekistan ekonomikaliq rayonlarinin’ o’zine baylanisli qa’siyetleri
Ózbekstan Respublikası ma'muriy-aymaqlıq ta’repten házirde 6 ekonomikalıq rayon, 12 wálayat, bir respublika ha’m 158 rayon, 985 qala posyolkalari, 11154, 0 awıllardan ibarat. Ekonomikalıq rayonlar ishinde Tashkent ekonomikalıq rayonı -respublikada eń rawajlanǵan aymaqlardı o 'z ishine alǵan bolip, onıń quramına Tashkent wálayatı hám Tashkent qalası kiredi. Ol mamuriy maydani 15, 6 mıń km., kv, xalqı 4981,1 min’ adam, tig’izlıǵı 1 km., kv jerge 319,3 adamnan (2012 j) ibarat. Bul tárepten, yaǵnıy xalqinin’ kópligi, tıǵız jaylasqanlıǵı, qolay ekonomikalıq geografiyalıq o 'rindi iyelewi, paytaxt regioni ekenligi menen ekonomikalıq rayon basqa rayonlarǵa salıstırǵanda ayqın ajralıp turadı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
