Tema: Olefinler, aliniwi ha’m qa’siyetleri

Olefinlerdin’ alininiwi

• Olefinler ta’biiy ha’m jolawshi gaz, neft ha’mde neftti qayta islew waqtinda shig’atug’in gaz quraminda boladi. Kanada nefiti quraminda olefinler ko’p mug’darda ushiraydi.
• Olefinler tiykarinan to’mendegi usillar menen alinadi:

1) Olefinlerdin’ to’men molekulalar gomologlari neftti kreking – lew processinde payda boladi. Sonday – aq, olardi ag’ash ha’m tasko’mir qiwraq aydalg’anda shig’atug’in gazlerdi basim astinda aydaw menen de aliw mu’mkin. Biraq bunday usillar menen olefinler aliw texnika mu’tajliligin qandira almaydi. Sol sebepli, olefinler texnikada toying’an uglevodorodlardi joqari temperaturada (300 – 600°C), katalizator qatnasiwinda degidrogenlep alinadi.

• 1) Olefinlerdin’ to’men molekulalar gomologlari neftti kreking – lew processinde payda boladi. Sonday – aq, olardi ag’ash ha’m tasko’mir qiwraq aydalg’anda shig’atug’in gazlerdi basim astinda aydaw menen de aliw mu’mkin. Biraq bunday usillar menen olefinler aliw texnika mu’tajliligin qandira almaydi. Sol sebepli, olefinler texnikada toying’an uglevodorodlardi joqari temperaturada (300 – 600°C), katalizator qatnasiwinda degidrogenlep alinadi.

2) Sanaatta olefinler toying’an spirtlerden degidratlaw usili menen de sintez qilinadi. Ma’selen, etil spirtin alyuminiy oksid katalizatorlig’inda ha’m sulfat kislota qatnasiwinda 160 - 180°C temperaturada degidratlap etilen alinadi. Spirtlerden suwdin’ ajraliwi spirtlerdin’ ta’biyatina baylanisli bolip, u’shlemshi spirtler an’satliq penen degidratlanadi.

• 2) Sanaatta olefinler toying’an spirtlerden degidratlaw usili menen de sintez qilinadi. Ma’selen, etil spirtin alyuminiy oksid katalizatorlig’inda ha’m sulfat kislota qatnasiwinda 160 - 180°C temperaturada degidratlap etilen alinadi. Spirtlerden suwdin’ ajraliwi spirtlerdin’ ta’biyatina baylanisli bolip, u’shlemshi spirtler an’satliq penen degidratlanadi.

3) Olefinlerdi aliw usillarinin’ laboratoriyada ken’ qollanilatug’aini sirke kislota efirlerin piroliz qiliw esaplanadi (400 – 500°C):

• 3) Olefinlerdi aliw usillarinin’ laboratoriyada ken’ qollanilatug’aini sirke kislota efirlerin piroliz qiliw esaplanadi (400 – 500°C):

CnH2n+OOC ————CH3CnH2n+CH3COOH

Olefinler izomeriyasi

Olefinlerde shinjir, qospaq jag’day izomeriysi ha’m stereoizomeriya guzetiledi:

Qospaq jag’day izomeriyasi:

Qospaq jag’day izomeriyasi:

Paydalanilg’an a’debiyatlar ha’m saytlar

• A.V. Mavlonov. Neft va gaz koni geologiyasi T.1992
• Arxiv.uz
• Student.karsu.uz
• http//hozir.org
• http//qomus.info
• http//uz.m.wikipedia.org