Tema: Mineraldin’ payda boliwi, tu’rleniwi, jins payda etiwshi ha’m ruda minerallari

Minerallardıń ashıqlıǵı - minerallar ashıq (taw xurustali, tapoza, island, shpati) yarım ashıq (izumurud, rux jalǵanshısı hám ashıqmas ) hám ashıqmas (pirit, magnitet) túrlerge bólinedi. Kóplegen minerallarninng úlken bólekleri ashıqlı bolmaydıden, olardıń mayda plastinkaları hám shliflari ashıq bolıwı múmkin.

Minerallardıń jıltırlıǵı - minerallar jıltırlıǵınıń xarakteri hám intensivligi olardıń nurli sındırıw hám uziga jutıw kórsetkishleri menen belgilenedi. Nurli jutıw koeffitsenti joqarı bolǵan minerallar metallik jıltırlıqqa iye bolıp, olardıń juqa bólekleri hám shliflari xam ashıqlıqqa iye emes. Minerallardıń jıltırlıǵı reńine baylanıslı bolmay bálki olardıń nurli sındırıw kórsetkishi menen anıqlanadı, qanshellilik sındırıw kórsetkishi joqarı bolsa olar jıltırlıǵınıń intensivligi sonsha joqarı boladı. A. Betextin jıltırlıqtı ámeliy yul menen anıqlanǵan 9 - basqıshqa bólinedi. Sonıń menen birge jıltır sındırıw kórsetkishi:

1.3-1, 9 bolǵan metallar (duz, florid, silikatlar hám basqalar ).

2.Almaz sıyaqlı jıltır sındırıw kórsetkishi 1, 9 -2, 6 bolǵan minerallar. (Tsirkon kassiterit, almaz hám basqalar ).

3. Metalsimon jaltıraw sındırıw kórsetkishi 2, 6 -3, 0 ge shekem bolǵanı minerallar (kinovar, gematit hám basqalar ).

4.Metal sıyaqlı jaltıraw sındırıw kursatkichi 3 dan yukori bulgan minerallar (galinet, pirit, vismut).

Sonıń menen birge minerallardıń jıltırlıǵı minerallardıń maydanınan taralayotgan nur reńiniń xarakterine xam baylanıslı.

1. Yog'dek jaltıraw (sap tug'ma altıngugurtlar, kvarts kristallari, nefelin).

2.Mumdek jıltır (kremniyning ayırım túrleri, sfaliritning jasırın kristallı xillari).

3.Gúńgirt jıltır (qurǵaqlay kaulin, kurimsimon pirolyuzit).

4. Shafoqsimon jaltıraw (muskovit, plastinkasimon gips).

5. Ipaksimon jaltıraw (asbest).