Тема магистерской диссертации

2-мавзу. Талаб ва таклиф. Бозор мувозанати

Режа:

• Талаб ва таклиф таҳлили.
• Бозор мувозанати ва унинг ўзгариши.
• Бозор шароитлари ўзгариши оқибатларини аниқлаш ва прогнозлаш.
• Давлат аралашуви самараси – нархларни тартибга солиш.

1. Бозор мувозанати ва мувозанатли нарх

1. Ҳар қандай бозорда нарх, харидлар ва сотувлар ҳажми талаб ва таклифнинг ўзаро муносабати орқали ўрнатилади. Буни қуйидаги жадвал орқали кўриб чиқамиз:

Нарх, сўм/кг.	Талаб ҳажми (Qd), тонна	Таклиф ҳажми (Qs), тонна	Фарқи, тонна	Нархдаги ўзгариш
3400	220	160	60	ошади
3600	210	180	30	ошади
3800	200	200	-	мувозанатда
4000	190	210	20	пасаяди

Шакарга бўлган талаб ва таклиф параметрлари:
Арзон нархларда талаб ҳажми таклиф ҳажмидан кўп бўлади: истеъмолчилар сотувчилар таклиф қилганидан кўпроқ шакар сотиб олишни хоҳлашади.
Талаб ҳажмининг таклиф ҳажмидан ошиши шакарга бўлган ортиқча талабнинг вужудга келишига сабаб бўлади. Агар нарх бир кг учун 3400 сўм даражасида қатъий ушлаб турилганда, бозорда шакар танқислиги вужудга келган бўлур эди. Истеъмолчилар ўзлари хоҳлаган миқдордаги шакарни харид қилиш имкониятига эга бўлмасдилар.
Юқори нархларда талаб ҳажми таклиф ҳажмидан кам бўлади: сотувчилар кўп ҳажмдаги шакарни сотишни истайдилар, аммо харидорлар қиммат нархларда кўп шакар харид қилишни хоҳламайдилар.
Агар бозорда таклиф ҳажми талаб ҳажмидан ошиб кетса, товарнинг ортиқча таклифи вужудга келади. Агар нарх юқори даражада (4000 сўм/кг.) ушлаб турилганда, бозорда ортиқча шакар таклифи кузатилган бўлур эди ва сотувчилар ихтиёрларидаги барча шакарни сотиш учун харидор топа олмаган бўлур эдилар.