Tema: Kontakt hádiyseler Joba

2.Teń salmaqliq jaģdayda p-n ótiw
Yarım ótkezgish ásbaplardıń kópshiligi bir jınslı bolmaǵan yarım ótkizgishler tiykarında jaratıladı. Jeke halda, bir jınslı bolmaǵan yarım ótkezgish monokristalldiń málim tarawı p - túrli, basqa tarawı n - túrli ótkezgishlikti kórinetuǵın etedi. Yarım ótkezgishtiń p - hám n — tarawları shegarasınan eki tárepte kólemiy zaryad salasında elektron — gewek ótiw yamasa p-n ótiw payda boladı. Onıń islew mexanizmin aydinlastiriw ushın n - tarawdaǵı elektronlar hám p - tarawdaǵı gewekler sanı bir-birine teń hám hár bir tarawda az muǵdarda tiykarģi emes zaryad tasıwshılar ámeldegi dep esaplaymiz. Bólme temperaturasında p — túrli yarım ótkezgishde akseptor kirispeler keri ionları konsentraciyası Na\ gewekler konsentraciyası pp ga, n - túrli yarım ótkezgishde bolsa donor kiritpeler oń ionları konsentraciyası N /, elektronlar konsentraciyası n„ ga teń.p - v& n - tarawlar shegarasında gewekler hám elektronlar konsentraciyası gradienti ámeldegi bolǵanlıǵı sebepli elektronlaming p - tarawǵa, geweklaming n - tarawǵa diffuziyasi baslanadı.

4. 
   1-súwret. Termodinamik teń salmaqlılıq jaǵdayındaǵı p-n ótiw.
   

Diffuziya nátiyjesinde shegara qasındaǵı n - tarawda elektronlar konsentraciyası qo'zg'almas oń donor ionları konsentraciyasınan azayadı jáne bul qatlam oń zaryadlana baslaydı. Bir waqtıniń ózinde shegara qatar p - tarawda gewekler konsentraciyası da qozģalmas keri akseptor ionları konsentraciyasınan azayadı jáne bul qatlam keri zaryad ala baslaydı (2. 1 a-súwret). Nátiyjede, shegaradan eki tárepte qos elektr qatlam ónim boladi.
Súwretde oń hám keri belgiler menen belgilengen sheńbersheler uyqas túrde donor hám akseptor kiritpeler ionların suwretleydi. Payda bolǵan qos elektr qatlamı p-n ótiw dep ataladı. Bul qatlamda jıldam zaryad tasıwshılar bolmaydı. Sol sebepli onıń salıstırma qarsılıgı p - hám n - sohalamikiga salıstırǵanda júdá joqarı boladı. Ádebiyatlarda bul qatlam jarlılasqan yamasa i-tarawdıń dep ataladı.
p - hám n - tarawlar shegarasınan eki tárepte jaylasqan kólemlik zaryad oń hám keri belgine iye bo'Igani sebepli p-n ótiw salasında kúshlanganligi Yamasa bolǵan ishki elektr maydan payda etedi.
Bul maydan qos elektr zaryad tarawına kirgen tiykarǵı zaiyad tasıwshılar ushın tormozlaytuǵın tásir etip, ulaming p-n ótiw arqalı qońsılas tarawǵa ótiwine qarsılıq kórsetedi. Potensialdıń p-n ótiw maydanına perpendikular bolǵan X baǵıtda ózgeriwi 2. 1 b-suwretde kórsetilgen. Bul jerde p - hám n - tarawlar shegarası daǵı potensial nol potensialǵa teń dep qabıl etilgen.
Funksiyası hámde zaryad tasıwshılardiń zonalar boyınsha bólistiriliwi
menen birgelikte 2. 1 d-suwretde kórsetilgen.
p-n ótiwde voltlarda kórsetilgen kontakt potensiallar ayırmashılıǵı ge teń bolģan potensial tosiq yaki kontakt potensiallar parqi payda boliwi 2.1 b-súwretden kórinip turibdi. Uk ma`nisi yarım ótkezgish qadaǵan etilgen zona keńligi hám kiritpeler konsentraciyasına baylanıslı bolıp, tómendegi ańlatpa menen esaplanadı

Ádetde germaniyli p-n ótiwler ushin kontakt potensiallar parqi V ni, kremniylilar ushin ese - 0,7V ni shólkemlestiredi.
P-n ótiwdi payda etiwshi Nd hám Na kiritpeler konsentraciyası texnoiogik shegarada zona sıyaqlı ózgerse keskin p-n ótiw júzege keledi. Onıń keńligi l0 tekǵana kiritpeler konsentraciyasına, bálki ótiwdegi konsentraciyanıń ózgeris nizamlıqına baylanıslı bolıp, tómendegi ańlatpa boyınsha tabıladı.

Hám mikrometrdiń onlarsha úlesinen bir neshe mikrometrge shekem bolǵan bahalardı quraydı. Sonday eken, tar p-n ótiw payda etiw ushın yarım ótkezgishge joqarı konsentraciyalı kiritpeler kirgiziw, keń p-n ótiw payda etiw ushın bolsa kiritpeler konsentraciyası kishi bolıwı kerek.
Bul jerde, q - elektron zaryadi, - elektr turaqlisi, - yarim ótkizgishdiń salıstırmalı elektr turaqlisi.