Tema: Konstrukcion material retinde qurılista, mebel ham aģash ustashılıq buyimları, sport buyimları, saz ásbapları, ruwzıgershilik ásbap inventarların islep shıgarıwda buyimlarģa shiyki zat tańlawdi uyreniw. Reje

1,2 Aģash materiallardıń túrleri ham dúzilisı
Aǵash túrleri olar alınatuǵın tereklerge qarap ajıratıladı. Hár bir terektiń aǵashı bir-birine salıstırǵanda qattı-jumsaqlıǵı, awır-jeńilligi, tıǵızlıǵı túrli tásirlerge shıdamlılıǵı, islew beriwge qolaylıǵı, kórinisi, reńi hám basqa belgiler menen ajıraladı. Aǵash alınatuǵın terekler iyne japıraqlı hám japıraqlı túrlerge ajıratıladı. Iyne japıraqlı tereklerge qaraǵay, aq qaraǵay, lestvinnica, arsha, kedr, tis aǵashı kiredi. Bul tereklerdiń hár biri óz náwbetinde bir neshshe túrlerge bólinedi. Máselen, dúnyada qaraǵaydıń 100 ge jaqın túri, aq qaraǵaynıń 40 qa jaqın túri, lestvinnicanıń 20 dan artıq túri, arshanıń 45 ke jaqın túri, kedrdiń 4 túri, tis aǵashtiń 10 ǵa jaqın túri málim.
Qaraǵay, aq qaraǵay, lestvinnica sıyaqlılardan tiykarınan túrli ólshemlerdagi taxtalar, tosıqlar, reykalar tayarlanadı. Bunday aǵash materiallardan imaratlardıń zárúr bólimlerin jasaw, esik hám áynekler hámde basqada túrli aǵash buyımların tayarlawda paydalanıladı.
Iyne japıraqlı qaraǵay hám aq qaraǵay bos qalǵanları qattı aǵash beredi. Japıraqlı terekler de bos, qattı yamasa mort aǵash boladı. Olardan imaratlar qurıwda hám túrli buyımlar jasawda paydalanıladı. Máselen, terektiń bir túri bolǵan tawterek aǵashınan shırpı, shana, bochkalar tayarlawda hám basqa maqsetlerde paydalanıladı. Japıraqlı tereklerdiń qattı aǵash beriwshi túrlerinen Ózbekstanda ǵoza, almurt, tut, qayraǵash, erik, shabdal, buk, akatsiya hám basqalar da mort aǵash beriwshi túrlerinen shınar, emen sıyaqlılar ósedi. Olar mebel hám basqa buyımlar jasawda jánede olar aǵash oymashılıǵında isletiledi.
Hár qanday aǵashtıń isletiliwi onıń fizikalıq hám mexanikalıq qásiyetlerine, isletiliw shárayatına, muǵdarına hám basqalarǵa baylanıslı boladı. Texnikanıń rawajlanıwı nátiyjesinde aǵash materiallarınan paydalanıw tarawında barqulla ózgerisler júz bermekte. Jaqın kúnlerde de aǵash tiykarǵı qurılıs materialı esaplanadı. Qurılıs hám inshaatlarda jıynalma temir beton kopstrukciyalardıń isletiliwi aǵashqa bolǵan zárúrlikti bir qansha kemeytiredi. Soǵan qaramásten, aǵash cellyuloza sanaatında házirgi waqıtta tiykarǵı material esaplanadı.
Sonday-aq ayırım aǵashlardıń xojalıq áhmiyeti artıp barmaqta. Aq qayıń jaqın jıllarǵa shekem tek otın sıpatında isletilip kelińen bolsa, házirgi kúnde páner islep shıǵarıw karxanalarında hám sanaattıń basqa tarawlarında qımbat bahalı material esaplanadı.
Barlıq aǵashlar olar alınatuǵın tereklerdiń túrine qarap japıraqlı hám iyne japıraqlı gruppalarǵa bólinedi.
Qurılıslarda kóbinese iyne japıraqlı qaraǵay, arsha, aq qaraǵay (pixta), kedr sıyaqlı tereklerden alınǵan aǵashlar isletiledi.
Bir qatar abzallıqlarǵa qaray iyne japıraqlı tereklerden alınǵan aǵashlar qurılıs hám aǵash ústashılıq jumıslarında tiykarǵı material esaplanadı. Onıń abzallıqları tómendegilerden ibarat: iyne japıraqlı aǵashlardıń quramında smolalı zatlar bolǵanı ushın xızmet múddeti uzaq boladı, shirimeydi. Iyne japıraqlı toǵaylar japıraqlı toǵaylarǵa qaraǵanda kóp, iyne japıraqlı aǵashlar japıraqlı terekler aǵashlarına qaraǵanda jeńil bolǵanı ushın bir jerden ekinshi jerge tasıw ańsat. Iyne japıraqlı terek aǵashları japıraqlı terek aǵashlarınan jumsaq bolǵanı ushın olarǵa islew beriw ańsat.
Iyne japıraqlı tereklerdiń denesi tuwrı, sıypaq bolıp, olardan jaqsı sıpatlı qada tayarlanadı. Qurılıs hám aǵash ústashılıq jumıslarında iyne japıraqlı terek aǵashları menen bir qatarda bazı japıraqlı terek aǵashları da isletiledi. Máselen emen, solmtal, lipa, terek, shınar, olxa hám basqalar. Emen tereginiń tıǵızlıǵı artıq, puxta hám qattı sulıw teksturalı, ıǵal tásirine shıdamlılıǵı menen basqa aǵashlardan ajıralıp turadı.
Ósip turǵan tereklerdiń túrin olardıń qabıǵına, shaqalarınıń dúzilisine hám japıraqlarına qarap ajıratıw múmkin. Qurılıs hám aǵash ústashılıǵında isletiletuǵın jaǵdayda, tosıq hám taxta jaǵdayındaǵı aǵash materiallarınıń túrin olardıń reńine, tábiyǵıy gúline, iysine, dóniwine qarap anıqlanadı.
Tómendegi qurılıs hám aǵash ústashılıǵında isletiletruǵın bazı japıraqlı hám iyne japıraqlı aǵashlardıń túrleri, sırtqı belgileri hám qásiyetleri menen tanısıp ótemiz.