Tema: İlim ha`m onın` ja`miyettegi roli Joba

To`rtinshi eskiz - do`retiwshiliktin` patologiyalılıq teoriyasın bekkemleydi. Bunday berilgen sawg`a ushın juwapkershilikke tosınnanlıq iye bolıp, onın` sebebinde saylang`an adam «kerekli jaqqa buzılg`an» organizmdi aladı. Bul teoriyag`a tiykarlang`an halda do`retiwshiliktits payda bolıwına psixikanın` buzılıwı (egotsentrizm, o`zin asa joqarı bahalaw, o`zinits qa`legen ha`reketinde izbe-izlilikke iye bolıw, ideyag`a sadıqlıq, maqsetke umtılıw) alıp keledi (Lombrozo).

Besinshi eskiz - do`retiwshilik na`sil quwmaydı, adam ta`repinen erisiletug`ın mazmun onıts ja`miyettegi o`mir protsessinde alatug`ın ta`rbiyası ha`m ta`limi menen anıqlanadı (Gel`vetsiy «Ob ume»). Barlıq adamlar ten`dey aqıllılıq tiykarlarg`a ha`m rawajlanıw ushın na`sillik mu`mkinshiliklerge iye.

J.Bernal ilim tu`sinigine a`meliy ta`riyip beriwi mu`mkin emesligin atap o`tedi, ilimnin` ma`nisi jaqınlanıw mu`mkinshiligin beriwshi jolların belgileydi. Onın` pikiri boyınsha ilim:

1) institut;

2) metod;

3) ilimiy da`stu`rlerdin` qa`liplesiwi;

4) islep shıg`arıwdın` rawajlanıw faktorları;

5) isenimler ha`m adamlardın` du`n`yag`a qatntanasın qa`liplestiriwshi en` ku`shli faktor sıpatında payda boladı.

«Etimologik slovar`da»da «ilimnin` ta`biiy qubılısların baklaw, klassifikatsiyalaw, ta`jiriybede sınaw ha`m teoriyalıq tu`sindiriw printsiplerin ko`rsetiw quralı» dep ta`riyip bergen. Bul ta`riyip tiykarınan a`meliy xarakterge iye dep esaplawg`a boladı. E.Agatstsi ilim «ob`ektlar haqqındag`ı pikir usınıslardın` a`piwayı kompelesi sıpatında emes , yaki ob`ektlerdin` belgili tarawı haqqındag`ı teoriya sıpatında» alıp qaralıwı dep ko`rsetedi. Bull ta`riypte ilimiy ha`m a`piwayı bilimdi ajıratıwg`a alıp keledi, ilim ob`ektin u`yreniwdi onı teoriyalıq analizlew da`redesine jetkergende tolıq xarakter bar.

Solay etip, ilim tek da`lliller kompleksin qayd etiw ha`m olardı klassifikatsiyalawdı baylanıstırıw mu`mkin emes. Biz na`rseler ha`m qubılıslardı tu`sindirimw ha`m olardı shamalaw printsiplerin anıqlawga muwapıq bolg`an jag`dayda tolıq ilimge iye bolamız. Ko`plegen alımlar belgili printsipler, a`piwayılıq bar bolmasa, ilim de bar bolmaydı dep esaplaydı. Bul bahslı pikir, sebebi ilimnin` jetiskenligi tek a`piwayılıq emes ol anıqlıq yaki teren` teoriyalıq, kontseptual da`reje menen belgilenedi. Eger adam pikir ju`ritiw emes, yaki og`an barlıq da`lillerdi usınıwdı qa`lep atırg`an bolsa, ol ilimnin` da`slepki basqıshında emes, ba`lki bul basqıshında turg`an boladı.