Tema; Gandbol jarısların shólkemlestiriw hám ótkeriw Joba; Kirisiw I bap. Jaristi sholkemlestiriw, ótkeriw hám jarısti ótkeriw sistemaları

II BAP. Jaris qaǵıydaları hám nizamlari
2.1. Oyın maydanı qaǵıydaları
0. 1 Oyın maydanı uzınlıǵı 40 metr, eni 20 metrli tórt múyeshdan ibarat bolıp, óz ishine eki dárwaza maydanı (qaǵıyda 1. 4. hám 6 ) aladı. Maydandı belgileytuǵın bóylama sızıq, qaptal sızıq, kese sızıq, maydan sızıq dep ataladı.
Oyın maydanınıń átirapında qaptal sızıqtan 1 metr hám maydan sızıqta 2 metrli qawipsizlik zonası jaylasqan bolıwı kerek.
Oyın processinde maydan ol yamasa bul jámáátke jeńillik beretuǵın ózlestiriwler kiritiliwi qadaǵan etiledi.
0. 2 Dárwaza (2-a hám 2-6 súwretler) maydan sızıq, ortasına ornatıladı. Dárwaza polga yamasa artqı diywalǵa bekkemo'rnatilishi kerek. Dárwazanıń ishki tárepindegi ólshemi bálentligi 2 metrdi hám enine 3 metrdi quraydı.
Dárwaza ústinleri gorizontal jaylasıp, olardıń ólshemi tárepleri 8 smhosil etetuǵın kvadrattan ibarat esaplanadi. Maydan tárepden kórinetuǵın dárwaza ústinleriniń 3 tárepi átirap daǵı tiykarǵı reńden ajralıp kese eki qıylı ranga boyalıwı shárt.
Dárwaza arqa tárepden bos osilgan sabaq tur menen tuyıqitiladi. Tor sonday baylanısıwı kerek, top odan ótipketmasligi kerek.
0. 3 Barlıq belgileytuǵın sızıqlar eni, maydanǵa, shegaralanǵan maydanshaǵa hám aralıqqa kiredi. Belgilengen sızıqlar eni 5 sm bolıp, olar anıq hám ayqınko'rinishi shárt. Dárwaza ústinleri arasından ótetuǵın sızıqtıń eni bolsa 8 sm bolıwı kerek.
0. 1. Hár bir dárwaza aldında dárwaza maydanshası (6 qaǵıyda ) jaylawıladı. Dárwaza maydanshası maydanǵa sızıǵı (6 metrli sızıq ) menen o'yidagicha anıqlanadı : dárwaza aldından 6 metr aralıqta maydan sızıqta parallel 3 metrli sızıqo'tkaziladi hám dárwaza ústini tómengi múyeshinen radiusı 6 metrli aylanbanıń tórtdan eki bólegi sol sızıqǵa kelip qosıladı (1 hám 2-a súwretlerge qarang).
1. 5. Erkin top taslaw sızıǵı (9 metrli sızıq ) dárwaza maydanshası sızıǵı sırtından 3 metr aralıqta parallel punktir sızıq sızıladı. Bul sızıq shtrixlı hám aralıq aralıq 15 sm uzınlıqta boladı (1-súwret).
1. 6. 7 metrli járiyma top taslaw sızıǵı - dárwaza ortasından 7 metr aralıqta, dárwaza maydanshası sızıǵınan parallel ótkerilgen 1 metrli sızıqtan ibarat boladı 0. 1. 7 metrli járiyma top taslaw sızıǵına parallel 3 metr aralıqta, dárwazabon maydanshasında uzınlıǵı 15 sm bolǵan, járiyma top taslawda dárwazabon ótiwge huqıqsız sızıq belgilenedi.
0. 2. Maydan ortasından kese maydan sızıqsha parallel sızıq ótkerilip, ol orta sızıq dep ataladı. 0. 3. Oyınshılardı almastırıw zonasınıń sızıǵı - qaptal sızıqǵa maydan ortasındaǵı sızıqnint jalǵanǵan noqatında hár bir maydan bólegi tárepke 4, 5 metrli aralıqta orayı sızıǵına parallel qaptal sızıqtan 15 sm sızıq belgilenedi (1 hám 3-súwretler).
Sekretar hám sekundometristlar ushın qoyılǵan stol hám de rezervdagi oyınshılar ushın qoyılǵan skameyka sonday jaylasıwı kerek, otırǵan oyınshılar almaslaw zonasınıń sızıqların biymálel kóriwleri kerek. Sekretariat stoli rezervdagi oyınshılar skameykasiga salıstırǵanda qaptal sızıqsha jaqınlaw jaylasadı, tek 50 sm den jaqın bolmawi kerek.
Qaǵıyda. 2. Oyın waqıtı. Final “sirena”si hám taym-aut.
Oyın waqıtı
2. 1 Ádetde 16 jastan joqarı bolǵan oyınshılardan shólkemlesken jámáátler ushın oyın 30 minutadan 2 taymdan, taymlar arasındaǵı tánepis 10 minutadan ibarat boladı.
Jas balalar jámáátleri ushın oyın dawamı kuyidagicha belgilengen: 12-16 jasdaǵılar ushın 2 x25, 8-12 jasdaǵılar ushın 2 x20 minutanı quraydı. Hár eki xolatda xam taymlar arasındaǵı tánepis 10 minuta belgilenedi.
2. 2. Eger oyındıń tiykarǵı waqtında oramalń xolati belgilengenler etilse, lekin jeńimpazlardı anıqlaw zárúr bolsa, ol halda 5 minutalı tánepisten keyin qosımsha waqıt belgilenedi. Qosımsha waqıt 5 minutalı eki taymdan bolıp, taymlar arasında 1 minutalı tánepis beriledi.

Eger joqarıda kórsetilgen jaǵdaylarda jeńimpaz anıqlanmasa, ol halda jarıs Qaǵıydaında kórsetilgen shártler arqalı anıqlanadı.

Final " sirena" si
0. 1. Oyındıń waqıtı maydan daǵı arbitrler xoshtagi menen dáslepki erkin top tashalash belgilenedi. Oyın juwmaǵı bolsa final sirenasi arqalı yamasa waqıt belgileytuǵın arbitr xoshtagi menen juwmaqlanadı. Eger signal beretuǵın úskeneler joq bolsa, ol halda arbitrler oyın waqıtı tawsılǵanlıǵı tuwrısında xoshtak beredi (17. 10.).
Oy-pikir: Eger avtomatikalıq final " sirena" sini beretuǵın úskeneler joq bolsa, ol halda shaxmat saatı yamasa sekundomerden paydalanıp, oyın juwmaǵına xoshtak beredi (18. 2., 2- abzas)
waqtın informaciya esaplaǵısh úskenelerden paydalanǵande oyın waqtın 0 den 30 minuta etip belgilew maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
0. 2. Final sirenasidan aldın hám sol waqıtta oyın qaǵıydası buzilsa yamasa sportshına tán bolmaǵan háreket belgilengenler etilse, ol halda final sirenasi berilgenligine qaramay, oyınshılar arbitrler tárepinen jazalanadı. Belgilengen (erkin top taslaw yamasa 7 m járiyma ) jaza nátiyjelerinen keyin oyın waqıtı tamamlanıladı.
0. 3. Erkin top taslaw yamasa 7 metrli járiyma toptı orınlaw waqtında, taym yamasa oyın juwmaǵında sirena berilsa, ol túrde top atıwlar qaytarılıwı shárt. Tek kaytarilgan háreket nátiyjesinden keyin arbitrler oyındı juwmaqlaydı.
2. 6 Erkin top taslaw yamasa 7 metrli járiyma top taslawdı atqarılıwında oyınshı yamasa jámáát wákiline koida buzǵanı yamasa sportshına tán bolmaǵan xulqi ushın jeke jaza berilgende top keri tárepke erkin top taslaw belgileniwi qadaǵan etiledi.
2. 1. Maydan daǵı arbitrler, sekundometrist tárepinen (taym yamasa oyın juwmaǵı ) sirena waqtınan burın berilgen dep xisoblasa, ol halda oyınshılar maydanda qaldırilib qalǵan waqıt oynaladi.
Waqtınan burın signal berilgen waqıtta top iyelegen jámáát oyın toqtatilgan orından erkin top taslaw menen oyındı baslaydılar.
Eger oyındıń birinshi yarımı (yamasa qosımsha taym waqıtı ) belgilengen waqıttan kóbirek uynalsa, ol halda oyındıń ekinshi yarımı artıqsha oynalgan waqıtqa qısqartiriladi. Eger oyındıń ekinshi yarımı (yamasa qosımsha taym waqıtı ) kórsetilgen waqıttan artıp ketsa, bunday xolatda arbitrler hyech kanday ózgertiwler qilolmaydi.
Taym-aut
2. 2. Qashan hám qansha waqıt oyın waqtın toqtatıwǵa arbitrler qarar etiwi múmkin.
Taym-aut beriliwi shárt, eger:
a) 2 minutaǵa shıǵarılıp yamasa diskvalifikasiya etilgende;
b) 7 metrli járiyma top belgilengende;
v) jámáátlerge taym-aut berilgende;
g) oyınshılar nadurıs almastırılıp yamasa maydanǵa " artıqsha" oyınshı kirsa;
d) waqıt belgileytuǵın arbitr yamasa texnikalıq wákil xoshtak bergende;
j) arbitrler óz-ara máslahátlesiwine zárúrshilik payda bolıwsa (qaǵıydanıń 17. 8. bandiga qaray ).
Ádetde, taym-aut standart jaǵdayda júzege kelgen sharayatta beriledi:
Taym-aut waqtında jol qoyılǵan qáteler oyın dawamında jol qoyılǵan qáteler sıyaqlı jazalanadı (16. 3).
2. 3. Arbitr oyın waqtın toqtatıw hám yurgizish tuwrısında sekundometristga belgi menen kórsetedi.
Oyın waqıtı arbitr tárepinen ush qısqa xoshtak hám jest (16 ) belgisin kórsetkennen keyin sekundometrist tárepinen toqtatıladı.
Taym-autdan keyin mudamı arbitr xoshtagidan keyin oyın dawam etedi.
2. 4. Hapbir jámáát oyındıń tiykarǵı waqtıniń hár bir taymida bir minutalı jámáátlik taym-aut alıwǵa xaqli bolıp tabıladı
Qaǵıyda 3. Top
3. 1. Top sherim yamasa sintetik materiallardan tayarlanadı. Ol sheńber formasında bolıp, sırtqı qabatı sirpanchiq hám jıltır bolmawi shárt (17. 3).
3. 2. Toptıń ólshemi, yaǵnıy sheńberi hám salmaǵı xar qıylı
jas daǵı jámáátler ushın tómendegishe bolıwı kerek:
- 58-60 sm hám 425-475 (XGF nomeri 3) er adamlar hám óspirimler (16 jastan joqarı ) jámááti ushın ;
- 54-56 sm hám 325-375 (XGF nomeri 2) hayallar, qızlar (14 jastan joqarı ) hám óspirimler (12 den 16 jasqa shekem) jámáátleri ushın ;
- 50-52 sm hám 290 -330 (XGF nomeri 1) qızlar (8 den 14 jasqa shekem) hám ug'il balalar (8 den 12 jasqa shekem) jámáátleri ushın.
Túsindirme: barlıq rásmiy joqarı hám kontinent jarıslarında topǵa bolǵan texnikalıq talap " Joqarı gandbol federasiyasining topǵa talap “reglamenti" de kursatilgan.
" Mini gandbol" ushın paydalaniletuǵın top ulchami hám salmaǵı ápiwayı oyın qaǵıydalarında kursatilmagan.
3. 3. Hár bir oyında keminde eki top bulishi shárt. Rezervdagi top pútkil oyın dawamında tikkeley sekretariat stolida bulishi kerek. Top 3:1-2 qaǵıyda talabına juwap beriwi shárt.
3. 4. Rezerv toptan qaysı waqıtta paydalanıw zárúr ekenligin arbitrler sheshedi. Bunday xolatlarda arbitrler rezervdagi toptı ılajı bolǵanınsha tezirek oyınǵa kirgiziwi kerek, sondaǵana taym-autga xojat qalmaydı.
Qaǵıyda 4. Jámáát. Oyınshılardı almastırıw.
Oyınshılar forması.
Topar
4. 1. Jámáát quramı 12 oyınshınan dúziledi. Maydanda bir waqıtta 7 den artıq oyınshı bulishi múmkin emes. qalǵan oyınshılar rezervde boladı.
Pútkil oyın dawamında jámááttiń bir oyınshısı dárwazabon retinde bulishi kerek. Dárwazabon wazıypasın orınlawshı oyınshı kerek waqıtta ol maydan oyınshısı wazıypasın orınlawı múmkin. Tap sonday maydan oyınshısı xam kerek vakdda dárwazada uynashi múmkin (a mm o, 4:4 1 a, 4:7 qaǵıydaǵa qarang).
Oyın baslanıwında maydanda jámáátler quramı 5 oyınshınan kem bulishi múmkin emes.
Jámáátler quramı oyın dawamında hám qosımsha waqıtta 12 oyınshıǵa shekem tuldirilishi múmkin (kontinent hám XGF musobakalarida bul xolatmusobaqa qaǵıydaında kursatilgan shártlerge ámel etiledi, sebebi bul jarıslarda jámáát quramı 14 hám 1 oyınshı bulishi múmkin).
Maydanda jámáát oyınshıları 5 ten kem bolǵanında da oyın dawam ettiriliwi múmkin. Bunday jaǵdaylarda tek arbitrler oyındı toqtatıw yamasa toqtatmaslik tuwrısında qarar qabıl etedi (17:13).
4. 2. Pútkil oyın dawamında jámáátte tek 4 rásmiy shaxs bolıwı múmkin. Pútkil oyın dawamında bul jámáát rásmiy shaxsları almastırılıwı múmkin emes. Usılar gápinen, jámááttiń " rásmiy wákili" esaplanadi. Tek ol arbitrlerge, sekretarga hám sekundometristga murojat etiwi múmkin (lekin, qosımsha 3, jámáátlik taym-autga qarang).
Oyın dawamında jámáát rásmiy wákili maydanǵa shıǵıwı ma'n etiledi. Bul qaǵıydaǵa ámel kilinmasa, ol túrde sportshına tán bulmagan xulk, dep belgilengenler etiledi (8:4, 16 :1 d, 16 :3 d hám 16 :6 b qaǵıydasına qarang). Oyın raxipler jámááti tárepinen erkin top tashalash menen dawam ettiriledi (13:1 a-v qaǵıydası, biraq túsindiriw qosımsha 9 ǵa qarang).
4. 3. Oyınshı yamasa rásmiy shaxs oyında qatnasıwı múmkin, lekin oyın baslanıwınan aldın olardıń atı - sharıflari protokolda belgilenip, oyın baslanıwda maydanda bolıwı kerek. Oyınǵa keshikib kelgen oyınshı hám rásmiy shaxs oyında qatnasıw ushın sekretar yamasa sekundometristdan ruxsat alıp, atı -sharıfini protokolda belgilengenler ettirib, oyında qatnasıwı múmkin.
Uynashga xuquqli bolǵan oyınshı ádetde, hár kachon uzınıń jámáátine karashli maydan daǵı oyınshı almastırıw ushın belgilengen orından maydanǵa kiriwi múmkin (biraq, 4:4 hám 4:5 qaǵıydaǵa qarang). Oyınǵa qatnasıw xuquqiga iye bolmaǵan oyınshı maydanǵa kirsa, diskvalifikasiya etiledi (16 :6 a). Toqtatilgan oyın raxip jámááti oyınshıları tárepinen erkin top taslaw menen dawam ettiriledi (biraq, túsindiriw № 9 ǵa qarang).
Oyınshılardı almastırıw
4. 4. Rezerv degi oyınshılar oyın dawamında xoxlaganicha oyınǵa shıǵıwı múmkin, fakat maydan daǵı oyınshı maydannan shıqqanınan sung, oyınǵa shıǵıw ushın sekretar yamasa sekundometristni eskertiwi shárt emes (4:5). Oyınshı maydanǵa kirisiw hám shıǵıwdı tek uz maydanında oyınshılardı almastırıw ushınbelgylangan orından ámelge asırıwı shárt (4:5). Bul túrde dárwazabonlar ushın xam tiyisli bolıp Oyınshın almastırıw, sonıń menen birge, taym-aut waqtında da bul qaǵıydaǵa ámel etiledi (jámáátlik taym-autdan tısqarı).
4. 5. Oyınshı almastırıw qaǵıydasın buzǵan oyınshı 2 minutaǵa oyınnan shıǵarılıwı menen jazalanadı. Eger jámáátte sol qaǵıydanı qandayda-bir oyınshı buzsa, ol halda birinshi bolıp qaǵıydanı buzǵan oyınshı jazalanadı. Oyın raxip jámááti tárepinen erkin top taslaw menen dawam ettiriledi (13:1 a-b biraq, túsindiriw №9 ǵa qarang).
4. 6. Eger qosımsha oyınshı oyın maydanına shıqsa, ol 2 joqarıǵa jazalanadı. Jámáát oyınshıları bir oyınshına qısqa rtiriladi. Eger oyınshı 2 joqarılı waqıt tawısılmastan oyın maydanına kirip kelse, ol halda ol taǵı 2 minutaǵa jazalanadı. Birinshi 2 joqarıdan qalǵan waqıt jámáátte taǵı bir oyınshı qısqar- tiriliwi menen ámelge asıriladı.. hár eki xolatda da oyın raxip jámááti oyınshıları tárepinen erkin top taslaw menen dawam ettiriledi (13:1 a- d qarang, biraq túsindiriw № 9 )