Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Aldınǵı úlken baltır arteriyası

Aldınǵı baltır arteriyası taqım astı arteriyasınan baslanıp, ol tómendegi tarmaqlardı shıǵaradı;

1. 
   Úlken baltırdıń joqarıǵa kóteriliwshi arqa arteriyası
   
2. 
   Úlken baltırdıń arqaǵa qaytıwshı aldınǵı arteriyası
   
3. 
   Tobıqtıń aldınǵı táreptegi ishki arteriyası
   
4. 
   Tobıqtıń aldınǵı táreptegi sırtqı arteriyası
   

54-súwret. Baltır arteriyaları
1-dize astı arteriyası; 2-joqarǵı dize arteriyası (qaptal tárepi) ; 3-joqarǵı dize arteriyası (medial tárepi) ; 4- baltır arteriyası; 5-tómengi dize arteriyası (qaptal tárepi); 6-tómengi dize arteriyası (medial tárepi); 7- baltırdıń aldınǵı tárepindegi úlken arteriya; 8- baltırdıń arqa tárepindegi úlken arteriya; 9-kishi baltır arteriyası; 10-tobıq arteriyası (medial tarmaqları); 11- tobıq arteriyaları (qaptal tarmaqları); 12-ókshe arteriya torı

Keyingi úlken baltır arteriyası

Taqım astı arteriyasınıń dawamı bolıp tómendegi tarmaqlardı beredi.

1. 
   Kishi baltır súyegin orap turıwshı tarmaq
   
2. 
   Bulshıq etlerge barıwshı tarmaq
   
3. 
   Kishi baltır arteriyası
   

Ayaq pánjesi arteriyaları

Ayaq pánjesi arteriyaları baltır arteriyalarınıń dawamı bolıp, panjeniń dorzal (arqa) tárepine aldınǵı baltır arteriyası dawamı barsa taban júzine keyingi baltır arteriyası tarmaqlanadı.

55-súwret. Ayaq pánjesiniń ústki júzesiniń arteriyası

1-ishki tobıq arteriya torı; 2-panje aldı dorzal arteriyası, 3-ayaq panjesiniń medial arteriyaları; 4-yarım ay tárizli arteriya; 5- pánjeniń shuqır arteriya tarmaǵı; 6-ayaq pánjesi dorzal arteriyaları; 7-ayaq barmaqlarınıń dorzal arteriyaları; 8-laterial táreptegi pánje aldı arteriya; 9-qaytıp ótiwshi arteriya; 10-baltırdıń aldınǵı arteriyası.

Vena sisteması

Vena qan tamırlarınıń arteriya qan tamırlarınan parqı sonda arteriyalar júrekten aorta hám ókpe arteriyası sıpatında shıǵıp, arteriyalarǵa tarmaqlanıp,
keyninen kapillyarlarǵa aylansa, venalar kapillyarlardan jıynalıp úlkeyip baradı, eń sońında júrekke quyadı. Demek organlar ishinde arteriya kapillyarları menen vena kapillyarları hár eki sistemanı yaǵnıy arteriya hám vena sistemaların bir-birine tıǵız baylanıstırıp turadı.
Qan aylanıs sistemasında úlken hám kishi qan aylanıs sheńberi venaları ajıratıladı.
Úlken sheńber gewde menen júrektiń oń bólmeshesi arasındaǵı qan aylanısı bolıp, onı gewde venaları dep ataydı.
Kishi sheńber venaları bolsa júrektiń oń qarınshasınan shıǵıp, ókpege baǵdar aladı hám júrektiń shep bólmeshesine qaytıp keledi.
Vena diywallarınıń arteriya diywallarına salıstırǵanda juqalıǵı onıń atqaratuǵın xızmetine hám qannıń aǵıw tezligine baylanıslı. Venada qanǵa júrek taqlette basım beriwshi kúsh bolmaǵanlıqtan, ol júdá ásten aǵadı. Ádette vena diywalınıń qalıń hám bekkem bolıwına mútájlik bolmaydı.
Venalardıń dúzilisindegi jáne bir parq sonda, olardıń kóp bóliminde qaqpaqlar (klapan) boladı. Klapanlar júrekke baǵdarlanǵan qandı teris háreket etiwge jol qoymaw wazıypasın atqaradı.
Qannıń vena ishinde baǵdarlanıwında vena diywallarınıń tonusıda áhmiyetli orın iyeleydi. Venalardıń diywalları bárhama bir qálipte bolmay sistemalı túrde keńeyip-tarayıp turadı. Bunday háreketti táminlewde fastsiyalar, aponevrozlar, bulshıq etler jaqınnan qatnasadı.
Organizmde kópshilik venalar arteriyalar menen qaptallasıp jatadı sonıń ushın olardı joldas venalar dep júritemiz. Ádette joldas venalar ózleri gúzetetuǵın arteriyalardıń atı menen ataladı.
Venalardıń ishinde arteriyanı gúzetpey, ózinshe bólek jol menen ketetuǵın venalar da bar. Bunday venalar ásirese moyın, qol hám ayaq terisi astında jaqsı rawajlanǵan.
Ústirtin hám shuqır jaylasqan venalar bir-biri menen anastomozlar payda etedi. Bunday baylanısıwdıń úlken ómirlik áhmiyeti bar.