Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Qol hám ayaq pánje súyekleriniń jasqa baylanıslı ózgeshelikleri Omıraw súyegi ontogenezde az ózgeredi. Jańa tuwılǵan balada omıraw súyeginiń tóske birikken ushı shemirshekten qalǵan ushı súyekten ibarat. 20-25 jasqa kelip shemirshek bólimide súyekke aylanadı. Sonday-aq bul jasta omıraw, iyin, gúrek súyekleri pútinley súyekke aylanadı. Bilek shıǵanaq súyekleri 21-25 jasta, alaqan ústi súyekleri 10-13 jasta, alaqan súyekleri 12 jasta, barmaq falanga 9-11 jasta súyekke aylanadı.
Jańa tuwılǵan balada ayaq súyekleriniń forması bir-bir menen birigiwi hám dúzilisine qaray úlkenlerdiń shanaq hám ayaq súyeklerinen parq qıladı. Balada úsh jasqa shekemgi dáwirde shanaq súyekleri tez ósedi. 14-16 jasınan shat, jambas hám otırǵısh súyekleri súyek járdeminde bir-birine birigedi. Ayaqtaǵı súyekler adamda hár qıylı jaslarda súyekke aylanıp boladı. Shanaq 20-21 jasta, san, úlken baltır hám kishi baltır súyekleri 20-24 jasta, taban súyeklerde 17-21 jasta, háyellerde bolsa 14-19 jasta, falangalar erkeklerde 15-21 jasta, háyellerde 13-17 jasta súyeklenip boladı.

Bas skeleti

Bas skeleti (cranium) gelle 23 súyekten quralǵan. Bul súyekler haywanat áleminiń qáliplesiw qubılısında rawajlanıp kelgen. Shemirshekli balıqlarda gele súyeginiń hámmesi shemirshekten ibarat. Shemirshekli súyekli balıqlarda bolsa, gele súyegi shemirshekten ham súyekten quralǵan. Jer-suw haywanlarınıń gellesiniń kóp bólimi súyekten quralǵan bolıp shemirshek málim dárejede saqlanǵan. Jer bawırlawshılardıń gellesiniń súyegi kóp, shemirshegi júdá az saqlanǵan, bularda qattı tańlay murın menen awız boslıǵın ajıratıp turatuǵın tosıq payda etedi. Sút emiziwshi haywan menen adamnıń gelle súyegi tiykarınan súyekten quralǵan bolıp, tek murın tosıǵı shemirshekten ibarat. Adamda balıqlardaǵı 1-jabra sheńberi qaldıqlarınan til astı súyegi, 2-3 jabra sheńberinen qalqan tárizli shemirshek 4-jabra sheńberinen júzik tárizli shemirshek payda bolǵan. 5-jabra sheńberi joǵalıp ketken. Sút emiziwshi haywanlardıń gelle
súyeginiń bet bólimi úlken, miy bólimi kishirek boladı. Adamda bolsa bas miy jaqsı rawajlanǵanlıǵı ushın gelleniń miy bólimi úlken boladı: sebebi evolyutsiyalıq qáliplesiw qubılısında adamnıń bas miyi jaqsı rawajlanǵan.
Gelle súyegi ekige: miy qutısı súyeklerine hám bet júz súyeklerine bólinedi.
Miy qutısı súyeklerine: eńse, sheke, mańlay, tóbe, tiykarǵı hám elek tárizli súyekler jatadı.
Júzdiń súyeklerine: joqarǵı jaq, bet, murın, kóz jası, tańlay, tómengi jaq, pazna súyek hám til astı súyekleri kiredi.