Tema №8 Elektr shınjırlarin esaplaw usılları (1-bólim)

Tema № 8 Elektr shınjırlarin esaplaw usılları (1-bólim)
Ekvivalent almastırıw usılınıń mánisi: shınjırdıń bir neshe element-lerin bir element menen, yamasa elektr sxemasın bir basqa sxema menen almastırıw, yaǵnıy ápiwayılastırıw túsiniledi.

Sxemanıń kiriwindegi tok hám kernewler muǵdarı ózgermay qalsa almastırıw ekvivalent esaplanadı.

Ekvivalent almastırıwdıń maqseti, elektr sxemaların ápiwayılastırıw hám teńlemeler sanın kemeytiw esaplanadı. Ekvivalent almastırıwlar ushın tómendegi mısallardı keltiremiz:

8. 1.-su'wret. Qarsılıqlardı izbe-iz jalǵaw.
Bul sxemada ekvivalent almastırıwdıń negizi ulıwma tok esaplanadı.

Kirxgofning ekinshi nızamına tiykarınan tómendegi formula payda boladı :

Yamasa ulıwma halda tómendegi kóriniste jazıladı

Bul jerde: R_э= _k almastırılǵan sxemanıń ekvivalent qarsılıgı esaplanadi. Qarsılıqlardıń parallel jalǵanǵan halda, bul jerde almastırıw negizi hámme elementlerde kernewdiń birdey bolıwı, yaǵnıy :

8. 2.-su'wret. Qarsılıqlardıń parallel jalǵanǵan sxeması.

Yamasa ulıwma halda tómendegishe jazıladı :

Bul jerde: g_э= _k ekvivalent ótkezgishlik dep ataladı.

R_э= - Elektr sxemanıń ekvivalent qarsılıgı esaplanadi.
Ayırım jaǵdaylar ushın :

8. 3.-su'wret. Eki parallel jalǵanǵan qarsılıq sxeması.

R_э= ; R₁=R₂=R ; R_э= ,

8.4-su'wret. Qarsılıqlardı jalǵaw sxemaları.

R₁= ; R₁₂=R₁+R₂+ ;

R₂= ; R₂₃=R₂+R₃+ ;

R₃= ; R₃₁=R₁+R₃+ ;

Kontur toklar usuli

Kontur toklar usılı Kirxgoftiń 2 nızamı tiykarında kontur ushın dúzilgen teńlemelerdi sheshiwge qaratılǵan boladı. Bul usıl arqalı sxema daǵı teńlemeler sanı Kirxgofning 2 nızamı teńlemelerine shekem kemeytiw múmkinshiligin beredi.

Kirxgofning birinshi hám ekinshi nızamlarınan paydalanǵan halda tómendegi elektr shınjırın kórip shıǵamız

8. 5-súwret. Kontur toklar usılı Kirxgoftiń 2 nızamı tiykarında esaplaw.

Kirxgoftiń birinshi hám ekinshi nızamları boyınsha teńlemeler dúzemiz:

I₆-I₄-I₁=0 I₁r₁+I₂r₂-I₄r₄=E₁

I₁-I₂-I₃=0 I₃r₃-I₅r₅-I₂r₂=-E₃

I₃+I₅-I₆=0 I₄r₄+I₅r₅+I₆r₆=-E₆
Joqarıdaǵı formulalardan tómendegi toklar ańlatpaların tabamız hám teńlemege qóyamız :

I₄=I₆-I₁, I₂=I₁-I₃, I₅=-I₃+I₆

Teńleme kontur toklar ushın Kirxgoftiń 2 nızamı esaplanadı.

Teńlemediń shep tárepi sxema daǵı elementler arqalı oqib ótken kontur tokınan payda bolǵan kernewler hám aralas (qońsılas ) konturlardıń kontur tokların esapqa aladı. Teńlemediń ońı bolsa kontur daǵı EYuK larni esapqa aladı.

KTU boyınsha esaplaw tártibi

1. 
   Ǵárezsiz konturlar tańlap alınadı.
   
2. 
   Kontur toklar kiritiledi hám olar baǵdarı belgilenedi.
   
3. 
   Belgisiz kontur toklar ushın teńlemeler dúziledi (eger konturda tok deregi bolsa, ol kontur ushın teńleme strukturaydı ).
   
4. 
   Kontur teńlemeler sisteması yechiladi hám kontur toklar tabıladı.
   
5. 
   Shaqapshalar daǵı toklar baǵdarları anıqlanadı hám olar ma`nisi esaplanadı (shaxobchalardagi toklar kontur toklarǵa teń boladı ).
   

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI

MUXAMMED AL-XOREZMIY ATINDAǴÍ TASHKENT INFORMACIYALÍQ

TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI

NÓKIS FILIALÍ

KOMPYUTER INJINIRINGI

FAKULTETI

«Programmaliq injiniring» baǵdarı

2-kurs 304-20 topar studenti

Yusupbaev Islambek Raxat ulinin’

« Elektronika ha’m sxema »

páninen jazılǵan

JUMISI



Tayarlaǵan _________________ I.Yusupbaev

Qabıllaǵan _________________ B.Fayzullaev

Nókis-2021