Televideniye va radio rejissurasi

Kadrdagi musiqa.
Ekranda musiqani paydo bo‘lish sababi 
va manbasini ko‘rgan paytimizda u mana shu toifaga mansub 
bo‘ladi. Bu ayni paytda kadrda kuy ijro etayotgan orkestr, 
rekvizit sifatida sahna harakatini rivojlantirishida ishtirok 
etayotgan magnitola, qahramonda mavjud bo‘lgan radiopriyomnik 
va hatto pleer naushniklari bo‘lishi mumkin. Hamma kadrlarda 
ham orkestr yoki musiqachilar albatta bo‘lishi shart emas. Tasvir 
montaji ketma-ketligida ular bir martagina ko‘rsatilishi mumkin, 
eng muhimi tomoshabin musiqa manbasi nima ekanligini bilsa 
bo‘ldi. Tomoshabin radiopriyomnik yoki magnitola harakat 
sodir bo‘layotgan joyda ekanligi va aynan o‘shalar ovoz 
taratayotganligini biladi.
Kadr orti musiqasi.
Bunday musiqani tanlash muallif niyatiga 
bog‘liq va u turli dramaturgik vazifalarni bajarishi mumkin. U 
muallifga tegishli bo‘lib, uning (rejissorning) ro‘y berayotgan 
voqeaga munosabatini bildirishi mumkin. Musiqa, shuningdek 
u qahramon hissiyotlari ifodasi bo‘lishi mumkin. Tomoshabinda 
ma’lum bir kayfiyat uyg‘otadi va yana bir qancha rejissorlik 
niyatlarini amalga oshiradi. Ekrandagi musiqa haqida ko‘plab 
kitoblar yozilgan. Bu alohida kattagina mavzu hisoblanadi.
Sinxron shovqinlar.
Shovqinlarning bu turi nomining o‘zi 
ham ularning asosiy xususiyatini belgilab turibdi. Ammo ularni 
boshqacha ta’riflash ham mumkin. Ko‘proq ularga yakka yoki 
takror, ammo uzuq-yuluq ovozi bo‘lgan shovqinlar kiradi. 
Xususan, avtomobil eshigining yopilishi, odamning oyoq tovushi, 
suv to‘lqinlarining qirg‘oqqa urilishi, bolg‘a taqillashi, ot dupuri 

---

93
va boshqalar shular jumlasidandir. Bunda tomoshabin ovoz 
manbasini albatta ko‘rib turadi.
Fon shovqinlari.
Odatda, aniq to‘lqini bo‘lmagan uzluksiz 
yoki davomli tovushlarni shunday nomlanadi. Agar, hattoki, manba 
aniq bo‘lsa ham, kadrda ovozni bu manbaning aniq harakati bilan 
bog‘lab bo‘lmasa, bunday shovqinlarni ham fon shovqini deyish 
mumkin.
Pauza.
Qizig‘i shundaki, bu ham mikrofonda yozib olingan 
jimlikdir. Ammo, pauza haqida barcha ovozlarni bir plyonkada 
tayyorlash texnologiyasini ko‘rib chiqishda so‘z yuritiladi. 

---

94