Телерадио хизматларини кўрсатувчи субъектларда харажатлар ҳисоби ширинов Учқун Абдухалилович Самиси тадқиқотчиси

Харажат – бу маҳсулотни ишлаб чиқариш, товарларни сотиш ва хизматлар кўрсатиш билан боғлиқ бўлган сарфларнинг пулдаги ифодасидир³, бошқача қилиб айтганда кўзланган мақсадга эришиш учун амалга оширилган сарфларнинг пулдаги ифодасидир.
Харажатлар – бу ҳисобот даври давомида компания мулкдорларига бадал тўловлари билан бўглиқ бўлмаган ҳолда капиталнинг камайишида ўз аксини топган активларнинг чиқариб кетилиши ва бошқа эскириши ёки мажбуриятларнинг ўсиши шаклида юз берадиган иқтисодий нафларнинг камайишидир. ⁴
Харажатлар - бу активларнинг камайиши ёки фойдани кўпайтириш мақсадида хўжалик фаолиятидан келиб чиқадиган мажбуриятларни ўз зиммасига олиш орқали рўй берадиган иқтисодий ресурсларнинг камайишидир.⁵
Юқоридаги тарифлардан келиб чиқган ҳолда телерадио хизматлари харажатлари – бу телерадио хизматларини кўрсатиш учун сарфланадиган моддий ва номоддий активлар сарфи ва мажбуриятларнинг пайдо бўлишини аниқ қийматда ўлчанишидир.

1чизма.Телерадио хизматларини кўрсатувчи корхоналарда харажатлар турлари.
Юқоридаги чизмадан келиб чиқган ҳола харажатларни яна қуйидаги кўринишда таснифлашимиз мумкин.


1 жадвал
Телерадио хизматларини кўрсатувчи субъектларда харажатлар
таснифи

Хизматлар танархига кирадиган харажатлар	Бевосита хизматларни кўрсатиш жараёнида сарфланадиган хом ашё материаллар; Бевосита хизматларни кўрсатиш жараёнида ишлаётган ишчиларга ҳисобланган иш ҳаққи; Қалам ҳақи; Иш ҳаққидан ЯИТ га ажратма; Бевосита хизматларни кўрсатиш жараёнида қатнашаётган асосий воситалар амартизацияси; Телерадио марказ харажатлари; Республика телерадиомарказ харажатлари; Медиамарказ харажатлари; Суний йўлдош харажатлари; Бевосита хизматларни кўрсатиш жараёнида сарфланаётган камунал тўловлар; Экспулатация харажатлари; Мол мулк суғурта харажатлари; Бевосита хизматларни кўрсатиш жараёнида амалга ошириладиган бошқа харажатлар.
Операцион харажатлар	Бевосита хизматларни кўрсатиш жараёнида қатнашмайдиган ишчиларга ҳисобланган иш ҳаққи; Иш ҳаққидан ЯИТ га ажратма; Бевосита хизматларни кўрсатиш жараёнида қатнашмайдиган асосий воситалар амартизацияси; Сарфланадиган инвентарлар; Маъмурият учун сарфланадиган камунал тўловлар; Алоқа харажатлари; Солиқ ва тўловлар; Ходимларни қайта тайёрлаш учун харажатлар; Реклама харажатлари; Суғурта харажатлари; Бошқа операцион харажатлар.
Молиявий харажатлар	Фоиз кўринишидаги харажатлари; Валюта курс фарқларидан кўрилган зарарлар; Қимматли қоғозларни чиқариш ва жойлаштириш бўйича харажатлар; Молиявий фаолият бўйича бошқа харажатлар.
Келгуси давр харажатлари	Олдиндан тўланган ижара ҳақи; Олдиндан тўланган хизмат ҳақи; Бошқа олдиндан тўланган харажатлар.

Телерадио хизматларини кўрсатувчи корхоналарда ҳар бир харажат ҳисоби тури бўйича алоҳида бухгалтерия счётлари очилиши мақсадга мувофиқдир.

№