Telekommunikastiya texnologiyalari

Muvofiqlshtirish va so’zlarni tanlash.

1.Tanish so’zladan foydalaning.

Baxtga qarshi, ko’pchilik biznes sohasida faoliyat yurutuvchi kotiblar tanish so’zlardan foydalanish o’rniga o’z fikrlarini qog’ozga ko’chirishni boshlasharkan, uning harakterini o’zgartirishga moyil bo’lishadi. Masalan, urinmoq-harakat qilmoq, aniqlamoq-bilmoq, chekqo'ymoq-tugatmoq, namoyonqilmoq -ko’rsatmoq, istifodaqilmoq, qo’llamoq-foydalanmoq.
2.Uzun so’zdan ko’ra qisqasin itanlang .Umuman olganda, qisqa so’zlarda xabar yaxshiroq yetkaziladi, chunki uzun so’zlarning og’irlik nisbati o’quvchini chalkashtiradi. Gipnoz qilish, gipopatam va avtomobil kabi bazi uzun so’zlar bilan oson muloqot qilinadi. Ammo ba’zi vibrofon (vibes) , raqobatlashmoq (vie), achchig’Ichiqqan (vex), shtreykbrexer(scab) kabi qisqa so’zlar faqatgina kamchilik bilan uchun tushunarli bo’lishi mumkin. Shunday qilib, uzun so’zladan ozgina extiyotkorlik bilan foydalanish donolik bo’ladi.Bundan tashqari, siz ishlayotgan so’zlaringiz o’quvchingiz uchun tanish bo’lishiga amin bo’ling.
3.Terminalogiyadan ehtiyotkorlik bilan foydalaning.Barcha sohalarning o’z terminalogiyasi, yani “jargon”I bor, ular kundalik ish leksikasining bir qismini tashkil qiladi. Aslida, ularning idrokimizda shunchalik ko’p bo’lganidan, sohaga taalluqli bo’kmagan insonlar ham biladigandek tuyuladi. Va o’z sohangizdan tashqaridagi insonlarga yozayotganingizdabumuloqotdatushunmovchiliknikeltiribchiqaradi.
Aniq yozish qobiliyati faqatgina so’zlar bilan cheklanib qolmaydi.Bu aniq gaplardan foydalnishni ham anglatadi. Gapda, va savol, buyruq yoki his-hayajon shaklida bo’lishi mumkin.Yozma shaklda, gaplarning uzunligi haqida qaror qilish qiyin va tez qoidalari yo’q, ammo qisqa gaplar soda bo’lgani uchun oson tushuniladi. Murakkab strukturalarni taqdim etish bilan muammo yaratmaydi. Uzun gaplar Grammatik xatolarga ega bo’lishdek katta o’zgarishlarni qisqa gaplar tuzulishi tasavvur qilinadi. Malakali kotiblar matnda turli xil maqsadlarda birikmalar, qisqa uzun gaplarni mohirlik bilan qo’llaydilar hamda tajriba qiladilar.
Yozuvdagi aniqlik faqatgina so’zlarning diqqat bilan tanlinishi va aniq gaplarni yozishga bog’liq bo’lmaydi. Bu yana ehtiyotkorlik bilan tuzilgan abzastni talab etadi. So’zlar gaplarga birikkandek, abzastdagi gaplar ham mantiqiy ketma-ketlikka asoalanadi.shunday qilib, abzats bir gapdan boshqasiga yo’nalgani va bosqichma-bosqich rivojlangani sababli, abzats kimningdir fikrlash jarayoni bo’ladi.
Mavzu yuzasidan mashq va topshiriqlar.
1-mashq. Berilgan so’z birikmalari ishtirokida namunadagidek gaplar tuzing. Ko’makchili birikmalarni ma’nodoshlari bilan almashtirib daftaringiga ko’chiring.
Namuna:Ma’lumotnoma talab etilgan joyga taqdim etish uchun berildi.
Ma’lumotnoma oily o’quv yurtiga taqdim etish uchun berildi.
Ma’lumotnoma kasabauyushmasiga taqdim etish uchun berildi.
Ma’lumotnoma Qo’qon shahridagi 18-o’rta maktabga taqdim etish uchun berildi.
Ma’lumotnoma ma’muriyatga taqdim etish uchun berildi.
Ma’lumotnoma uy-joylardan foydalanish bo’limiga taqdim etish uchun berildi.
Ma’lumotnoma 316-bolalar bog’chasiga taqdim etish uchun berildi.
Ma’lumotnoma harbiy komissariatga topshirish uchun taqdim etildi.
Ma’lumotnoma tuman ta’minoti boshqarmasiga taqdim etish uchun berildi.
2-mashq Nuqtalar o’rniga tegishli qo’shimchalarni qo’yib, so’z birikmalarini ko’chirib oling va eslab qoling.
Masalani o’rganib chiqdim, sizningko’rsatmangizga binoan, o’z vaqtida bajarildi, ahvolimiz haqida, chora ko’rishingizni so’rayman, qiyinchilikka duch kelmoqdamiz, masalani ijobiy hal etilishini so’raymiz, zarur deb hisoblaymiz, qonun oldida javob berishini so’rayman, yotoqxonani tekshiring, qayta ko’rib chiqishni taqozo etmoqda, sharoit yo’qligi sababli, berilgan vazifani muddatidan oldin bajardim.
3-mashq. Hisobot matnidagi nutqalar o’rnini tegishli so’zlar vaqo’shimchalar bilan to’ldiring.
Sizning topshirig’ingizga.Binoan 10-15-sentyabr kunlari Buxoro shahrida xizmat safarida bo’ldim. Bundan maqsad viloyat gazlashtirishi doradanxo’jalikning xususiy xonadonlarga gaz o’tkazishga ellik kilomatr (diametri 30 mm) turba yetkazib berish uchun shartnoma tuzishadi.
Shartnoma tuzildi.Unga asosan turbalar shu yilning 20- noyabriga qadar xo’jaligimizga keltiriladi.
Ilova.2002-yil 15-sentyabrda tuzilganshartnomanusxasi.
Topshiriq.Matnnio’qing
Kitob-tafakkur ko’zgusi.
O’zbek xalq adabiyotining tarbiya ussullarida alohida ta’kidlanishicha, kitob insonning eng yaqin do’sti va maslaxatchisi, aql qayrog’I va bilim manbaidir. Kitob-fikrlash quroli, xazinalarkalitini, taffakkur manbai Kitob-nonday aziz, mo’tabar va muqaddas. Xalq kitobni ana shunday deb tushunadi.Darvoqe, xalq o’rtasida kitobga, u diniymi, dunyoviymi-baribir, ma’naviy tafakkur, xazinalar maskani, odob-axloq go’shasi-kutubxonaga hurmat-e’tibor beqiyos,Ha, xalq Qadim zamonlardan boshlab kitob nihayot darsligi, mo’jiza, axloq-odob dasturi deb biladi.
Kitobga muhabbat,uni qadrlash, o’qishga ishtiyoq xalqimizning qon-qoniga singib ketgan. Buning isboti uchun xalqimizning merosidan, kundalik hayotidan, og’zaki ijodiy asarlaridan hamda an’anaviy tartib usullaridan juda ko’plab misollar keltirish mumkin.Darhaqiqat, O’rta Osiyo xalqlari, shu jumladan, o’zbek xalqi yaratgan betakror moddiy va madaniy boyliklarni ko’zdan kechirar ekan mizular orasida, M.Gorkiyta’biri bilanaytganda, “…baxt va qudratli istiqbol yo’lida odamzod yaratgan, ehtimol eng murakkab va mo’jizalarichidagi eng buyuk mo’jiza” bo’lgan kitobning o’ziga xos faxrli o’rinni egallab kelganini ko’ramiz. Xalqimizilm va fan, adabiyot va san’atga oid nodir qo’lyozma- kitoblaribilan, haqli ravishda faxrlanadi.Dunyoning qaysi bir mashhur kutubxonasida bo’lmang, xalqimizning ulug’ allomalari –tafakkur xazinasini yaratgan donishmandlarning qo’lyozmalarini ko’rish mumkin.
O’tmish zamonlardan tortib shukungacha ota-bobolarimiz kitobning g’oyatda mashaqqatli mehnat evaziga dunyoga kelishini yaxshi anglab,uning oyoqosti bo’lishiga, hatto biron-bir varag’ining ham bekorgan es-nobud bo’lishiga yo’l qo’ymaganlar. Kitobga muhabbat,uni o’qishga ishtiyoq, undan baxramand bo’lish istagi kishilarga tinchlik bermagan.
Naql qiladilar:o’tgan zamonda bir hukmdor va ziru ulamolarini chaqirib,”Dunyoda eng zo’r, kerakli, hamma narsadan xabardor qiluvchi nima?” deb savol beribdi.Kishilar u deyishibdi ; birovi dunyoda eng zo’r narsa –qilich desa, ikkinchisi eng keraklisi non, debdi.Hamma narsadan xabar beruvchi narsa “Oynaijahon” deyuvchiar ham topilibdi.
-Uch kun muhlat beraman, debdi podsho hech kimning javobi yoqmaganligi dandarg’azab bo’lib.
Qo’shni podsholikda ta’rifi yeti iqlimga ketgan donishmand yashayotganligidan vazirning xabari borekan. Vazir:”Podshohning savollariga shu donishmanddan boshqa hech bir kishi javob topa olmaydi”, -deb o’ylabdida izlab topib podshohning oldiga olib kelibdi.
Podshohning birinchi savoliga “Kitob!”-deb hech ham ikkilanmayda dil javob beribdi donishmand.
-Chunki kitob bilim beradi .Dunyodagi eng qudratli narsa esa bilimdir. Bilimli esa yengilmasdir.
-Savollaringizga to’g’ri javob topdi, -deyishibdi a’yonari xursand bo’lishib.
-Dunyoda eng kerakli narsa nima?
-Kitob!_-debdi hech ikkilanmay .
-Kitob?!- ajablanibdi hukmdor.
-Ha, dunyoda eng kerakli narsa kitob ,-takrorlabdi so’zini donishmand.-Inson uchun hayotda ikkinarsa eng mo’tabar va aziz. Bu non bilan kitob.Shu boisdan ham non qanchalik mo’tabar sanalsa, kitob ham shunchalik aziz.Nonrizq-ro’z, dasturxon ko’rki, hayot barakasi.O’tmishdan hikoya qiluvchi tarix, bugunni aks ettiruvchi ko’zgu, ertangi kunni aytib beruvchi mo’zija esa kitobdir.Poklanish, iymon butunligi, ruhiyboylik ham kitobdandir.Kitob insonning maslahatgo’yi, doimiy hamrohidir.”Kitob ko’rmagan odam nodondir, kitob kirmagan uy qorong’uzimistondir”,-deydi donishmandlar.
-Shohanshoh, donishmand bu savolingizga ham to’g’ri javobqildi, - deyishibdi saroyahli.
- Suvuq-quruqlikdagi hamma joylar, dunyodagi ezguelatlar haqida xabar beruvchi ham seningcha kitobmi?-achiqlanibdi hukmdor.
-Ha, kitob, -dadil javob beribdi donishmand.-Dunyoni shundoqqina ko’zoldingizga keltirib qo’yadigan ham, hech ko’rmagan va bir umr ko’rolmaydigan kishilar hamda joylar bilan tanishtiradigan ham shu kitobdir.Mana meni olib ko’ring. Men tug’ilib o’sgan qishlog’imdan boshqa hech bir joyda bo’lmaganman. Ammo Marvdan-Mashriqqacha, Yamandan –Yasargacha yaxshibilaman, desam maqtanmagan bo’laman.Yer yuzida jamiki odamzod borularning hayoti, odatlari, rasm-rusumlaridan ozmi-ko’pmixabardorman. Bunga ana shuki toborqali erishganman.Qur’onikarim, hadisis harifning mo’jizasini aytmay qo’ya qolaylik.
Podsho :”Saroyimga qolib bosh maslahatgo’yim bo’I”,-deb qanchalikyalinmasin, donishmand ko’nmabdi, undan olgan oltinlarga esa borozdan kitob xarid qilib, qishlog’iga qaytibdi….
Mo’jizalar olami bo’lgan kitobni ulug’lovchi, uning qadr- qimmatiga yetishni takidlovchi bunday afsonalar xalqorasida ko’p. Ular xalqan a’naviy pandnomasining eng zarrin sahifalarini tashkil etadi. Xalq kitob haqida naql- rivoyatlargina emas, qanchadan-qancha maqollar, aforizmlar, topishmoqlar, hikmatlar ham yaratganki, bukishilarning kitobga, ilm-fanga azaldan chanqoqligini ifodalaydi.
Qarta yig’ilib daryo bo’lur, kitob o’qib dono bo’lur.
Kiyim ustingni bezaydi, kitob-aqlingni.
Kitob-ko’zgu, unda olamni ko’rasan.
Oltin yertagidan kavla bolinadi, bilim kitobdan.
Kitob siz uy-quyosh siz kun.
1-topshiriq .Klaster usulidan foydalanib kitobning xususiyatlarini ochib bering.
Kitob
Ma’lumotmanbai yaxshilikka chorlaydi

Aqlli To’g’ri yo’lga boshlovchi

Be’minnat yordamchi