29-§. Diniy bilimlarning rivojlanishi

29-§. DINIy BILIMLARNING RIVOJLANISHI.

Tayanch tushunchalar: hadis, kalom ilmi, fiqh, din, tasavvuf,

tariqat, mafkura.

Imom al-Buxoriy.

• Dunyoviy fan olimlari bilan bir qatorda IX asr da islom ta’limotining tako mili yo‘ lida movarounnahrlik muhaddis ulamolarning ham xizmati katta bo‘ldi. Bu borada, ayniqsa, Muhammad ibn Ismoil al-Buxo riy (810–870) va uning za mondoshi hamda shogirdi Abu Iso Muhammad at-Termiziy (824– 894)ning hissasi nihoyatda buyukdir. Imom al-Buxoriy islom ta’limotiga oid yigirmadan ortiq asarlar yozdi. Uning birgina “Al­jome’ as­ sa hih” asariga 7275 hadis kiritilgan. 1998-yil oktabrda buyuk muta fakkir Imom al-Buxoriy tavalludining 1225 yilliginishonlandi. Samarqand yaqinidagi Xartang qishlog‘ida “Imom al­Buxoriy yodgorlik majmuyi” barpo etildi. 4 jildli “Al­jome’ as­sahih” kitobi ilk bor o‘zbek tilida nashr etilib, kitobxonlarga taqdim etildi.

Hadis (arabcha: rivoyat, naql) — Islom dinida Qur’ondan keyingi muqaddas manba, Muhammad
payg‘ambar (s.a.v.)ning faoliyati va ko‘rsatmalari haqida to‘plangan ma’lumotlar yig‘indisi.

Abu Mansur al-Moturidiy

• Kalom ilmi ravnaqiga ulkan hissa qo‘shgan buyuk alloma Abu Mansur al-Moturidiy (870–944) Samarqand yaqinidagi Moturid qishlog‘ida tug‘ilgan. Al-Moturidiy islomiy odob qoidalari, ma’naviy axloqiy kamolot sirlaridan ta’lim berishga mo‘ljallangan qator asarlar yozgan. Ulardan “Kitob at­Tavhid” (“Allohning birligi”) va “Ta’vilot ahl as­sunna” (“Sunniylik an’analari sharhi”) nomli asarlarigina saqlanib qolgan. Ularda diniy ta’limot, islomiy urf-odatlar insonning kamol topishida dunyoqarashining shakllanish mohiyati talqin etilgan. Al-Moturidiy 944-yilda Samarqandda vafot etgan. Mustaqillik sharofati bilan diniy qadriyatlarimiz tiklanayotgan Vatanimizda 2000-yil noyabrda Imom al-Moturidiy tavalludining 1130 yilligi nishonlandi. Samarqandda al-Moturidiy xotirasiga bag‘ishlangan yodgorlik majmuyi barpo etildi, asarlari o‘zbek tilida nashr etildi.

Islom olamida “Musulmonlarning e’tiqodini tuzatuvchi” degan yuksak sharafga sazovor bo‘lishi bu nodir shaxsning ulkan aqlzakovati va matonatidan dalolat beradi.
Islom Karimov. “yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”.