Телекоммуникация

OSI modeli

Rasmda ko'rib turganingizdan OSI modeli 7 ta pag'ona (layer) dan iborat. Shuni eng tagidan boshlab tepasigacha chiqamiz bugun.

Agar siz oddiy foydalanuvchi bo'lsangiz siz bularni birontasi haqida eshitmagan bo'lsangiz kerak. Agar siz biror marta tarmoq bilan ishlaydigan dastur tuzgan bo'lsangiz, unda OSI modelining 4 ta layer bilan ishlagan bo'lasiz.

Physical — fizik pag'ona. Bu pag'onaning asosiy vazifasi ikkita host (kompyuter) ni orasida bitlarni jo'natishdir. Bu pag'onaga har xil turdagi kabellar yoki kabelsiz ma'lumot jo'natadigan qurilmalarni kiritsak bo'ladi. Misol uchun ikkita har xil cho'qqida turgan odamning qo'llarida lazer bor. Har bir sekundni bit vaqtdi deb qarab, lazer yonganda 1 yonmaganda 0 deb qarab ma'lumot uzatadigan bo'lsak demak qo'limizdagi lazerlar OSI ning 7 chi pag'pnasiga tegishli bo'lgan qurilma hisoblanadi ya'ni ma'lumot yetkazishni ta'minlaydigan qurilma. 10Baset-T, 100Base-T larni ham misol qilsak bo'ladi.

ru.wikipedia.org/wiki/Физический_уровень

Data link — ma'lumot pag'onasi. Fizik kanalda ma'lumot jo'natilayotganda shu kanalning band yoki bandmasligi tekshirilmaydi. Bu esa bitlarning yemirilishiga (yo'q bo'lib ketishiga) olib keladi. Ushbu pag'ona esa shunaqa kamchiliklarning oldini olish va fizik kanaldagi xatoliklarni topishga ishlatiladi. Bu pag'onada ma'lumotlar frame (kadr, bitlar tuzilmasi) ko'rinishga olib kelinadi. Uzatilayotgan har bir kadr boshiga va oxiriga maxsus qonuniyat asosida boshqaruv bitlari (специальнуюпоследовательность) joylashtiriladi. Qabul qilgan host kelgan ma'lumotga asoslanib qonuniyat asosida boshqaruv bitlarini hosil qiladi va jo'natilgani bilan solishtiradi. Agar maxsus bitlar bir-birga mos kelsa kadr (frame) qabul qilnadi, aks holda o'chirib tashlanadi. 

Bu pag'ona bilan ishlaydigan protokollarga Ethernet va PPP larni misol qilsak bo'ladi. "Tarmoqdagi kompyuter MAC manzilini olish. Ethernet va ARP." maqolamni o'qigan bo'lsangiz shu yerda Ethernet protokoli haqida qisqacha gapirib o'tganman. Shu maqoladagi «CRC checksum» biz etgan kadrning maxsus qonuniyatdagi bitlari hisoblanadi.

Keling lazer misolida ko'rsak. Siz og'ayningiz bilan har 10 sekundni bitta kadr deb qaradingiz ya'ni 10 sekundda jo'natilgan 1 va 0 lar bitta kadr. Keyin jo'natilgan 9 ta bitda 1 lar ko'p bo'lsa 10-bitga 1 ni, agar 0 lar ko'p bo'lsa 10-bitga 0 ni qo'yishni kelishib oldingiz. Agar og'ayningiz 9 sekund ichida lazerni 1,3,7,8,9 sekunlarda yoqsa demak sizga 101000111 ko'rinishidagi ma'lumot jo'natgan. 10-sekundda esa yana bir marta yoqadi. Chunki jo'natgan ma'lumotida 1 lar ko'p. Agar 10-sekundda lazerni yoqmasa demak bu boshqa odam bo'ladi. Sizlarning manashu kelishuvinglar OSI ning 2-pag'onasiga to'g'ri keladi.

ru.wikipedia.org/wiki/Канальный_уровень

Network — tarmoq pag'onasi. Bu pag'ona ma'lumotning har xil turdagi kanallarida yetib borishini ta'minlaydi. Misol uchun Wi-Fi bilan ulangan notebookning yana bir kompyuter orqali internetga chiqishini aytsak bo'ladi. O'rtaga ikki xil kanal mavjud, lekin siz internetga be'malol kira olasiz. Shuni ta'minlaydigan protokollar guruhi ushbu pag'onaga tegishlidir. Bu pag'onadagi ma'lumotlar guruhini paket (packet) deb nomlashgan. Bularga IPv4, IPv6, IPX, ARP,….
Yana qo'shimchasiga, ushbu pag'onadagi protokollar jo'natilayotgan paketning yurib borish marshutini (yo'nalishini) aniqlashga xizmat qiladi.

Lazerchilar misolida. Atrofingizdagi 4 ta cho'qqida lazer bilan 4 ta odam turibdi, siz o'rtadasiz. Siz yuqorida keltirilgan protokol bo'yicha (data link) gaplasha olasiz hammasi bilan. Endi keling og'ayningiz jo'natga 10 bitli ma'lumotning dastlabki 2 biti kimgaligini ko'rsatsin. Ya'ni 00 — 1-odam, 01 — 2-odam, 10 — 3-odam, 11 — 4-odam. Endi agar sizga kimdi 0110101101 ma'lumot kelsa, siz nastlabki 2 bitini ko'rib, shu ma'lumotni 2-odamga shu ma'lumotni uzatasiz. Agar ushqu pag'onadagi protokollar bo'lmasa, siz olgan ma'lumotingiz hammaga jo'natishingiz to'g'ri kelardi.

ru.wikipedia.org/wiki/Сетевой_уровень