Телекоммуникация

14.2OSI da ishlatiladigan protokollar turlari va tavsifi. 1980-yillar 
boshida Xalqaro standartlashtirish tashkilotlari - ISO, ITU-T tomonidan 
tarmoq rivojlanishida muhim o‘rin tutgan model ishlab chiqdilar. Ushbu 
model ochiq tizimlarning o‘zaro ishlashi modeli (Open System 
Interconnection, OSI) yoki OSI deb ataldi. 
OSI modeli tizimlarning turli sathlarda o‘zaro ishlashini, ularga standart 
nom berish va qaysi sath qanday vazifalarni bajarishini aniqlaydi. Har bir 
sath tarmoq qurilmalari o‘zaro ishlashining malum bir jihati bilan bog‘liq 
bo‘ladi 
OSI - Open System Interconnection 
“Ochiq tizimlar o‘zaro bog‘lanishi” atamasi tizimlar orasidagi ma’lumot 
uzatish jarayonlariga tegishlidir, ya’ni hamkorlikda foydalaniladigan 
standartlarni ishlatishlari tufayli bir – birlari uchun tizimlar ochiqdir. 
Bir qator funksiyalarni bajarib, u yoki bu pog‘ona tarkibiga kiruvchi ochiq 
tizimning bir qismi ob’ekt deb ataladi. 
Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) jahonning ko‘p 
mamlakatlarida axborot tarmog‘i va kompyuter tizimlarini 
tashkil qilish tajribasini taщlil qilib, hisoblash tarmoqlarini tashkil qilish 
konsepsiyasini ishlab chiqdi va uni ochiq tizimlar arxitekturasi deb nomladi. 
Bu konsepsiyaga muvofiq ochiq tizimlar o‘zaro bog‘lanish etalon modeli 
(Open System Interconnection basic reference model,OSI RM) ishlab 
chiqildi va 1983 yilda tasdiqlandi.
Mazkur model bunday tizim va tarmoqlarni ishlab chiqishni aniqlovchi 
va tartibga soluvchi halqaro standartlarni kiritishga imkoniyat beradi.
Model xalqaro standartlar tashkiloti (ISO-International Standard 
Organization) tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, butun dunyoda axborot 
tarmoqlari konsepsiyasining va ular turlarining asosi sifatida foydalaniladi.
OSI modelida o‘zaro bog‘lanish vositalari 7 ta:
Qo‘llanish
Taqdim etish 
Seans 
Transport 
Tarmoq, 
Kanal 
Fizikaviy
pog‘onalarga bo‘linadi.
Har bir pog‘ona tarmoq qurilmalari o‘zaro bog‘lanishining ma’lum bir 
aspekti bilan ish olib boradi.
Ochiq tizimlarning tavsiflari va vositalarini aniqlaydigan 
konseptual asosi sifatida OSI (Open System Interconnection) etalon modeli 
ishlatiladi. U ochiq tizimlarning turli ishlab chiqaruvchilar tomonidan 
tavsiya etilgan tizimlarning bir tarmoqda ishlashini ta’minlovchi o‘zaro 
bog‘lanishini aniqlaydi va quyidagilarni muvofiqlashtiradi: 
 
qo‘llanish jarayonlarning o‘zaro bog‘lanishini; 
 
ma’lumotlarni taqdim etish shakllarini; 
 
ma’lumotlar saqlanishi bir xilligini; 
 
tarmoq resurslarini boshqarishni; 
 
ma’lumotlar xavfsizligi va axborot himoyasini 
 
dasturlar va texnik vositalarning diagnostikasini. 
 
Ochiq tizimlarning standart holatdagi o‘zaro bog‘lanishi 
quyidagicha: 
1. 
O‘zaro ochiq tizimning etalon modeli; 
2. 
Etalon modelini qanoatlantiradigan xizmatlarning aniq 
to‘plami; 
3. 
Xizmatlar bajarilishini ta’minlovchi va ularni amalga 
oshirish uchun ishlab chiqilgan protokollar to‘plami. 
 
Xizmat - yuqori daraja komponentlari ixtiyoriga beriladigan 
joriy darajaga tegishli funksional imkoniyatlar to‘plamidir. 
 
Protokol - har-xil texnik qurilmalarda ishlatiladigan, bir xil 
jarayonlar orasidagi mantiqiy va protsedurali bog‘lanishni 
ta’minlovchi qoidalar to‘plami 
 
— Interfeys - ikkita qurilma yoki tizimlar chegarasida 
ularning to‘liq birga ishlashini ta’minlovchi qurilmalar va 
protseduralar to‘plami.