Телекоммуникация тармоқлари ва тизимларини эксплуатация қилиш муаммолари

1.3. Mobil aloqa 4G tarmoqlarining asosiy tavsiflari 

 

4G  oilasiga  mobil  aloqa  tarmoqlarida  100  Mbit/sdan  ortiq  tezlikda 

ma‟lumotlarni  uzatishga  imkon  beradigan  texnologiyalarni  kiritish  ko‟zda  tutilgan. 

Keng  tushunchada,  4G  -  bu  yana  ma‟lumot  uzatuvchi  umumiy  ulanish 

tarmoqlariga  (masalan,  Internetga),  shuningdek  Wi-Fi  (uning  yangi  standartlari)  va 

WiMAX  (nazariy  jihatdan  bu  standartda  tezlik  1  Gbit/sdan  ortishi  mumkin) 

tarmoqlariga  simsiz  keng  polosali  ulanish  texnologiyalaridir.  Taqqoslansa,  hozirda 

dunyoda  keng  tarqalgan  GSM/EDGE  (2G/2,5G)  sotali  aloqa  standartida 

ma‟lumotlarni  uzatish  tezligi  atigi  384  kbit/s  ni  tashkil  etadi.  Asosan  Yevropa, 

AQSh  va  Osiyoning  bir  necha  mamlakatlaridagi  (Yaponiya,  Tayvan,  Singapur) 

3,5G avlod tarmoqlarida  tezlik  7–14,4 Mbit/s gachani  tashkil  etadi. 

 

To‟rtinchi  avlod  tizimlarini  avvalgilardan,  (3G)  bosh  farqi  shundaki,  bu 

texnologiyalar  ma‟lumotlarni  to‟la  paketli  uzatish  protokollariga  asoslangan, 

vaxolanki  3G  tizimlari  o‟zida  ham  nutq,  ham  paket  trafigini  uzatish  protokollarini 

birlashtirgan  edi.  XTI  4G  tizimlarini  uzatuvchi  va  qabul  qiluvchi  orasida  ma‟lumot 

almashish  tezligini  to‟liq  harakat  sharoitida  100Mbit/sgacha,  cheklangan  harakat 

sharoitida  esa  (uzatuvchi  yoki  qabul  qiluvchi  tarafidan)  1Gbit/sgacha  erishishga 

imkon  beradigan  simsiz  aloqa  texnologiyalari  deb  aniqlaydi.  4G  da  ma‟lumotlarni 

uzatish  IPv6  (IP  protokolini  6–versiyasi)  protokoli  asosida  amalga oshiriladi va bu 

tarmoqlarning  o‟zaro  ishlashini,  ayniqsa,  agar  ular  turli  texnologiyalarga  mansub 

---

26 

 

bo‟lganda  sezilarli  ravishda  osonlashtiradi.  Yuqorida  ko‟rsatilgan  ma‟lumot 

uzatish  tezliklarini  ta‟minlash  uchun  istiqbolda  yuqori  40  va  60  GGs 

diapazonlardagi  chasatotalardan  foydalanish  ko‟zda  tutiladi.  Ammo  yaqin 

kelajakda  4G  tarmoqlari  10GGs  dan  pastki  diapazonni  “o‟zlashtiradi”.  4G  uchun 

qabul  qilish/uzatish  jihozlari  yaratuvchilari  radiointerfeys  darajasida  raqamli 

radioeshittirishda  sinalgan  chastotalarni  ortogonal  ravishda  ajratish  yo‟li  bilan 

multiplekslash 

- 

OFDM 

texnologiyasini 

qo‟llashdi. 

Signallarni 

manipulyasiyalashning  bunday  uslubi  o‟zaro  halaqitlarsiz  va  buzilishlarsiz 

ma‟lumotlarni  sezilarli  darajada  “siqish”  (ham  chastota,  ham  vaqt  jihatdan) 

imkoniyatini  beradi.  Bunda  chastotalar  ortogonollikka  rioya  qilingan  holda  bo‟lib 

chiqiladi:  ya‟ni  har  bir  tashuvchi  to‟lqinning  amplituda  maksimumi  qo‟shni 

tashuvchilarning  amplituda  noliga  (yoki  minimumiga)  teng  bo‟ladi.  Bu  bilan 

ularning  o‟zaro  ta‟siri  (kanallararo  interferensiya)  yuzaga  kelmaydi,  shuningdek, 

chastota  spektri  samaraliroq  ishlatiladi,  chunki  interferensiyaga  qarshi  himoya 

polosalari  kerak  bo‟lmaydi.  Signalni  uzatish  uchun  fazani  surish  modulyasiyasi 

(PSK  va  uning  turli  ko‟rinishlari)  qo‟llaniladi.  Bunda  aloqaning  yuqori 

ishonchliligi  ta‟minlanadi.  Yoki  kanalning  o‟tkazish  qobiliyatidan  maksimal 

foydalanishga  imkon  beradigan  va  zamonaviyroq  bo‟lgan  kvadratura  - 

amplitudaviy  modulyasiya  (QAM)  qo‟llaniladi.  Aniq  modulyasiya  turi  talab 

qilinadigan  tezlik  va  qabul  qilish  sharoitlariga  bog‟liq  ravishda  tarmoq  tomonidan 

dinamik  holda  tanlanadi.  Uzatishda  signal  ma‟lum  sonli  parallel  oqimlarga 

bo‟linadi va qabul qilishda, bu oqimlar teskari  ravishda bitta signalga  yig‟iladi.   

 

O‟ta  yuqori  chastotalarda  ishonchli  uzatish  va  qabul  qilish  uchun  4G 

tarmoqlarida  adaptiv  antennalar  tizimlari  (AAT)  xamda  ko‟plab  qabul  qilish  va 

ko‟plab  uzatish  (MIMO)  texnologiyasidan  foydalanish    rejalashtirilmoqda.  Garchi 

shahar  sharoitida  AAT  tizimlariga  signalni  to‟g‟ri  yo‟nalishni  aniqlashga 

signalning  so‟nishi  (signal  tarqalishida  vujudga  keladigan  buzilishlar)  halaqit 

bersada,  bu  еrda  OFDMning  yana  bir  afzalligi  –  so‟nishlarga  va  “ko‟pnurlilikka” 

nisbatan  barqarorligi    qutqaradi.  OFDM  texnologiyasi  bazaviy  stansiya  (BS)  va 

---

27 

 

abonent uskunasi (AU) orasida to‟g‟ri ko‟rinish

 

bo‟lmagan sharoitlarda ham yaxshi 

ishlaydi.