|
2.Mavzuni ilmiy organish darajasi;:G‘arb tillarida so‘zlayotgan horijliklar va tarjimonlarni, maftunkor mehmonxonalarni, Sharq milliy me’morchilik san’atini zamonaviy bunyodkorlik uslublari bilan uyg‘unlashtirgan go‘zal inshootlarni ko‘rish mumkin. Buxoro – Sharqning mashhur qadimgi shaharlaridan biri. Arxeologik ma'lumotlaga ko`ra, Buxoro davlatchiligiga miloddan avvalgi 1-ming yillik o`rtalarida asos solingan. Uning nomi ilk o`rta asr Xitoy manbalarida turlicha (An, Ansi, Ango, Buxo, Buku, Buxe, Buxuaer, Buxala, Buxoalo, Fuxu, Puxuala va boshqalar) atalgan. Bu atamalardan avvalgi uchtasi Buxoroning xitoycha nomlari bo`lib, qolgani “Buxoro” so`zining xitoy tilidagi talaffuzidir. O`rta asr arab manbalarida esa Buxoro Numijkat, Navmichkat, Bumichkat (Yangi qo`rg`on), Al-Madina as-sufriyya (Mis shahar), Fohira(Fahrli shahar) kabi nomlar bilan tilga olingan. Buxoro atamasi sanskritcha “vixora” so`zining turk-mo`g`ulcha shakli – “buxor” (ibodatxona) dan kelib chiqqan deb taxmin qilingan. Keyingi tadqiqotlarda bu atama so`g`diycha “bug`” yoki “bax” (tangri) hamda “oro” (jamol) so`zlaridan iborat bo`lib, “tangri jamoli” degan ma'noni anglatadi, degan fikrlar hozirgi kunda ilgari surilmoqda. Haqiqatdan ham Zarafshon daryosining quyi oqimida joylashgan Buxoro va uning atrofida joylashgan yerlar qadimda nihoyatda xushmanzara – hayvonot va o`simlik dunyosi betakror, ko`l va oqar suvlarga boy bo`lib, tarixchi Narshaxiyning “Buxoro tarixi” asaridagi noyob va qimmatbaho ma'lumotlar buni tasdiq etadi.
Buxoroning islomga qadar bo`lgan siyosiy va huquqiy tarixi xususidagi ma'lumotlar milodning 7 – 8 asrlar bilan chegaralanadi. Buxoro 6 – 8 asrlar boshida Buxorxudotlar hokimligi poytaxti edi. 709 yili uni Arab xalifaligi fath etgan, 9 – 10 asrlarda esa u Somoniylar poytaxti bo`lgan. 999 yili Qoraxoniylar, 1220 yili esa Mo`g`ullar bosib olgan. 1370 yildan boshlab Amir Temur va Temuriylar davlati, 16 asr boshidan Shayboniylar (1533 yil bu davlat poytaxti Samarqanddan Buxoroga ko`chirilishi tufayli Buxoro xonligi deb atala boshlangan) va 1533 yildan 1601 yilgacha, 1601 yildan 1753 yilgacha Ashtarxoniylar sulolasi davlatni boshqargan, 1753 yildan to 1920 yilgacha esa turkiy o`zbeklardan bo`lgan Mang`itlar sulolasi Buxoro amirligiga asos solib, ushbu davlatni o`ziga xos davlat boshqaruvi, sud va sudlov, harbiy tuzum, tashqi diplomatiya asoslariga tayanib boshqargan. So`ng ulkan Buxoro amirligi 1920 yil 28 avgust – 2 sentabrda sho`rolar tomonidan amalga oshirilgan Buxoro bosqini natijasida bosib olingan. 1920 yil 8 sentabrdan Buxoro – Buxoro Xalq Sovet Respublikasi (BXSR)ning poytaxti bo`lgan. 1925 yildan O`zSSR va 1991 yil 1 sentabrdan mustaqil O`zbekiston Respublikasi tarkibida.. Buxoroni arxeologik jihatdan faol o`rganish ishlari 70 – 80 yillarga to`g`ri keladi. O`zbekiston FA arxeologiya institutining maxsus arxeologiya otradi (A.R.Muhammadjonov, I.Ahrorov, J.Mirzaahmedov, SH.Odilov) va O`zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligining Me'moriy yodgorliklarni ta'mirlash va asrash instituti otradi (YE.G.Nekrasova boshchiligida) tomonidn olib borilgan tadqiqotlar natijasida hozirgi Buxoro viloyati hududida miloddan avvalgi 4-3 ming yilliklardayoq ovchilik va baliqchilik bilan shug`ullangan, toshdan turli qurol va buyumlar yasash mahoratlari yuksak darajaga yetgan neolit davriga mansub qabilalar yashagani aniqlandi. Miloddan avvalgi 2-ming yillikning 2-yarmida Zarafshon daryosi o`zaniga yaqin yerlarga ayniqsa uning qadimgi tarmoqlari (Vobkentdaryo, Mohondaryo, Go`jayli va b.) havzalariga chorvador dehqon qabilalar kelib joylashib, ular botqoq yerlarda dehqonchilik qilish bilan birga yaylovlarda chorvachilik bilan ham mashhur bo`lganlar. Arxeologlar Qorako`l tumanidagi Zamonbobo degan joydan mazkur qabilalar manzilgohlardan birining qoldiqlarini topib o`rgandilar. Shu bois bu madaniyat fanda Zamonbobo madaniyati deb ataldi. Miloddan avvalgi 1-ming yillikda Buxoro vohasida asta-sekin sun'iy sug`orish tarmoqlari va mustahkamlangan qishloqlar vujudga kela boshlaydi. Zarafshon daryosining qadimgi tarmog`i – Shohrud bo`ylaridagi dastlabki qishloqlarning, jumladan hozirgi Buxoro o`rnida bo`lgan qishloqning barpo bo`lishi aynan shu davrga to`g`ri keladi. 1970 yillarda Buxoroning eski shahar qismida olib borilgan arxeologik qazishmalar natijasida Buxoroni arxeologik jihatdan o`rganish tarixida birinchi marta materik qatlamga qadar yetib borishga va madaniy qatlamlanish chuqurligi 20 metrdan ortiq ekanligini aniqlashga muvaffaq bo`lindi
3
Do'stlaringiz bilan baham: |
