Технологня, усул ва воситаларни танлашга

2-гурухга “Аждодларимиз қолдирган мерослар”
З-гурухга “Аждодларимизга муносиб фарзанд бўламиз”,
4-гурухга “Ҳозирги кун авлодлари” мавзулари бўйича бнлганларинн ёзма ёзиш топшириғи берилади. Гуруҳлар тошириқни бажариб бўлгач навоат оилан ёзган маьлумотларини хаттахтага тагма-таг қнладилар. Ҳар бир гуруҳ сардори бажарган топширнклари бўйнча маълумот бериб_; ўз мавзуснни ҳимоя қилади.
“Балик скелети” техналогияси
Бу усул орқали ўқувчилар мустақнл, кенг ижодий, танқиднй фнкрлашга ўрганадилар. Ушбу технология балнк модел чизмаси орқалн намойиш этилнб, бунда ўкувчнлар ўртага ташланган муаммони ҳар томонлама очнб беришга ҳаракат киладнлар. Балнк скелетн чнзмаси ватманга чизилиб унинг тепа қисмига ечилнши керак бўлган муаммо ёзилади. Пасткн кисмига муаммони ҳал этнлиш йўлларн ёзиб борнладн. Масалан, йўл ҳаракати дарсларида “Йўл қоидалари” мавзуснда “Светофор нима учун керак?” муаммоси қўнилса, болалар ўз фикрлари билан балиқ скелетини бонитнб борадилар.
“Венн диаграммаси”
Ушбу технология она тили, ўкиш дарсларнда ўтилаётган мавзу ҳақида ўз фикрига эга бўлиш, матн бнлан шплаш. ўрганилган материални ёдида саклаш, сўзлаб бериш_: фнкрини эркин ҳолда баён этнш_; ҳамда дарс мобайнида ўқитувчи томонидан барча ўқувчиларни баҳолай олншга қаратилган методлардан бнриднр.
“Модулли ўкитиш технологияси ”
Модулли (лотинча модул, қисм. блок) ўкитнш олдиндан тузиб этишдан иборат. Бунинг учун дарс мавзуси мантиқан тугал, шкбатан мустақнл қисмлар (модуллар. блоклар)га ажратилади. Бундай кисмлар ўқув элементлари (УЭ) дейилади. Уқитувчи дарснннг технологик харитасини олднндан ишлаб чикади. Харнтада ҳар бир ўқув элементи бўйича ўқувчи эрипшпш лозим бўлган максад, у Кюп.сот... лаштириш даражасини текшириш учун саволлар қўйнладн.
“■У^г.х1и ўқшпиш гпехнологияси ”
Модуллн (лотинча модул, қисм, бпог) ўкитиш олдиндзи тузнб этишдан иборат. Бунинг учун дарс мавзуси мантикан тугал_; нисбатан мустакнл қисмлар (мцдуллар, блоклар)га ажратилади. Бундай қисмлэр ўқув элементлари (УЭ) дейилади. Укитувчи дарснинг технологик харитасини опднндан ишлаб чикади. Харнтзда ҳар бир ўқув элементи бўйича ўқувчи эрншиши лознм бўлгзн максзд, у бажарадиган ўқув вазифалар ва унинг ўзлаштнриш дарзжзсини текшириш учун саволлзр кўйилади. Модул дастурн машғулотда ўкувчилар ўзлаштиргзн билимни якунлаш билан тамомланади. Мидулли ўқитнш технологияси якка ўқувчига ёкн ўқттчнларнинг кичик гуруқнга мўлжзлланзди. Мрдул дзстури дзрснинг технологик харитасидан иборзт бўлнб ҳар бир ўқувчнга тарқатилади. Мсдул дастурида қўнилган вазифалар ўқувчн иш дафтарига ёзиб борнлади. Модулпи дарс технологик харитаснга ўқувчнлар бнлнмини аниклаш учун зарур бўлган топширикдар илова қилинади.
“Дидактик ўйинли технппогиялар”
Дидактик ўйинли технслогиялар ўкувчиларнинг бнлим олиш фаолиятин ўнин фаолияти билан кўтпиб олиш борншдан нборат. Дидактнк ўйинлар мусоблр, рақобаг ўзаро ёрдам, ҳамкзорлик тарзнда олиб борилади. Бунинг учун ўқнтувчи дидактик ўйнндан кўзда тутилган максад_; унн амалга ошириш йўллари, ўйин мазмуни ва иштирокчилари фзслиятини аниклаб олади. Дидактик ўйин дарслари таълнм ва тарбия бериш_; ўкувчилар фаолиятини йўналтнрипг касбга нўналтнрнш, ўкутчи.тарнинг мулоқэт ва нугк маданиятини рнвсжлантирипт улзр билнмларини чукурчзштнриш ва шахсини ривожлзнтириш вазифасини бзжаради. Дидзктнк ўйинли дарслзрни мззмунига кўрз саднзлаштирилгзн роплн ўйинлар_; ижодий ишбилзрмонлик ўйинларн, конференция ва ўйин машкли дарсларга ажратиш мумкин.
“Сахтлаштирилган ўйинлар"
Муаммоли вазиятнинг бир тури бўлиб_: ҳаётий вазиятларни ўқувчилар томонидан саҳналаштирилишдан иборат. Утарда дидактнк мақсад ўкувчилар олдига вазифа тариқасида қўйнлади; ўқувчиларнннг ўқув фаолияти ўйин қондаснга бўйсундирилади.
“Иш 5иларлюнл хйинлар и "
Ишбилармонлик ўйинларнда иштирокчиларнга ўйин мавзусн таклиф этилади. Мавзу бўйича улар олдига таклиф' этилган муаммони ечиш улар олдига таклиф этилган муаммони ечнш кўйитади. Ҳар бир иштнрокчи ўз ролига мувофнк келаднган чиқиш тайёрлайдн ва бу ҳақда барча нштирокчитар бнтан маслаҳатлашади. Гуруҳнннг барча аъзоларини фаолияти умумнй максадга эришишга қаратилади. Бахолаш ўқувчиларнинг ташкитий фаолияти ва уларнинг умумнй максадга эришишдаги ролли ўйинтарннннг мазмуни бнлан белгитанади. Ишбилармонлик ўйинтаридан ботаника дарсларида маданнй ва доривор ўсимликларни ўрганишда, зоология дарсларида уй ҳайвонтари зотларини ўрганншда фойдаланиш мумкин. Ишбштармонтик ўйинтари учун чорва моллари паррандачнтик_: балиқчнтик, маданий ўснмликлар, дорнвор ўсимлнклар мавзулари бўйича аукцион дарслари уюштириш мумкин. Ролли ўйинтар ҳам гуруҳда бажарнтадн. Унда ҳар бир иштирокчн ўз индивидуал мақсаднн бошқа гуруҳ аъзолари бнтан келишнб олмайди. Ҳар бир иштирокчн ўзини намоён этиш ва ғалаба козоннш учун харакат кнтадн. Баҳолашда ҳар бир иштирокчннннг харакати ва умумий максад йўлидагн харакати ҳисобга олинади. Ролли ўйинтарда бнр-бирини инкор этувчи вазиятлар пайдо бўлади. Ҳар оир иштирокчи бу вазиятдан чиқиш учун мантиқан тўғри йўлнн тантайди. Ишлаб чикнтган ролли ўйннтар мумкин қадар ўқув материали бнтан боғланган ва хаётий. иштирокчнтар ёши ва тайёргарлик даражасига мос келиши лознм.
“Ижодий ўшшлдр " ш дснаигиясн
Ижоднй ўйннлар ўқувчнлар ўзлаштирган бнлим, қўникма ва малакалари ижоднй қўллаш, ўкиш жэраёнида пайдо бўладиган муаммопи вазиятларни нжоднй изланиш орқали қал этишдан иборат. Бундай ўйинлар ўқувчиларнинг мустақил ижодий нзланишлар ва мантиқнн фикрлашини рнЕожлантнрншга, бнлимларнн янада мустаҳкамлаш ва янгн бнлнмлар беришга каратилган бўлади. Ижоднй ўйинлардан барча фанлардан йирик мэвзулар ва боблар бўйича ўрганилган бнлимларни умумлаштириш максадида фойдаланиш мумкин. Бунда синфдагн ўқувчилар ўзлаштириш даражаси ва сони бўйича бир хил имкониятга эга бўлган гуруҳларга ажратнладн. Ҳар бир гуруҳ ўқитувчи тавсня этган топшириқларни мустакил ижодин бажаради. Гуруҳларнн шартли равишда бир неча мутахассисларга ажратиш мумкин. Ҳар қанси гуруҳ мутахассислари ўкитувчи тавсия эттан топшириқларни мустакил ижодий бажариб_; фанда “янгилнк” кашф этишади. Уз жавобларини кўргатмалн қуроллар ёрдамида асослаб беришади.