Технологияси

6. Ҳақиқий мозаика ва крапчатость. 
Бу касалликларни Х ва 5 вируслар 
чақиради. Касаллик белгиси баргда у ѐки бу даражада ифодаланган турли 
катталикдаги оч доғлар кўринишида бўлиб, баъзан крапчатостда барглар кучсиз 
деформацияланган бўлади. Тупнинг юқориси қурийди. Кўпчилик навларнинг 
ўсимликларида Х ва S вируслари яширинча ҳолда кенг тарқалган бўлади ва 
ҳосилдорликни камайтиради. Бошқа вирусларнинг бирлашиши буларнинг 
фаолиятини жадаллаштиради. Вируслар туганакда сақланади ва касалланган 
ўсимликлар соғлом ўсимликларга текканда у ўтади. 
7. Столбурли сўлиш.
Кенг тарқалган бўлиб, чақирувчи микоплазмали 
микроорганизмлар ташувчиси эса иссиқсевар цикадалар ҳисобланади. Касалликнинг 
дастлабки бошланиш аломатлари юқори баргларнинг кичиклаши, бўлакчалари 
четида хлороз, баргнинг рангсизланиши, аста-секин илдиз қурий бошлайди. Баъзан 
ѐн шохлар ўсиб, пояда ҳаво туганакчалари ҳосил қилади. 7—10 кун ўтгач, касал 
ўсимликлар қурий бошлайди. 
Ҳозирги вақтда столбур—туганакнинг ипсимон ўсимталар ҳосил қилишининг 
асосий сабабларидан биридир. Столбур сўлиш ѐки туганаклардан ингичка, ипсимон 
ўсимталар ҳосил қилиши ҳосилни 70—80 % гача камайтиради. Ипсимон ўсимтали 
туганакдан кўкариб чиққан ўсимлик кудряш дейилади. Касалликнинг асосий 
белгиси, поялар кўпайиб (10—15 ва зиѐд) ингичка, ўсимлик паст бўйли, барг шакли 
ўзгарган бўлади. Юқори тоқ ѐнбарглар ўсиб, ѐнбаргларнинг сони эса камаяди. 
Ўсимлик гулламайди ва майда туганаклар ҳосил қилади. 
Картошканинг ипсимон ўсимталанишига столбур сўлишдан ташқари алвасти 
(жин) супурги, готика, баргларнинг бужмайиши каби вирусли касалликлар ҳам 
сабаб бўлади. 
Бундан ташқари, туганак тугиш даврида ҳарорат режимининг ўзгариши, тупроқ 
эрозиясининг бузилиши, кислороднинг етишмаслиги, туганак ва ўсимталарнинг 
механик шикастланиши оқибатида моддалар алмашинувининг нотўғри ўтиши 
натижасида ҳам кузатилади. Касаллик бу кўринишда туганаклар билан ўтмайди. 
Ўзбекистонда ингичка ипсимон ўсимталар баҳорда экилган картошка туганак 
тугиши ѐзнинг иссиқ кунларига тўғри келганда оммавий тус олади. Ёзда экилган 
кечки картошкада кам учрайди. Ипсимон ўсимтали туганаклар экишга мутлақо 
ярамайди.