Техникавий фикрлашнинг хусусиятлари. Курс иши ва лойихаларнинг талабалар мустақил ижодидаги ўрни. Мутахассислик фанларидан курс иши ва лойихаларнинг мавзуларини, мазмунини ва хажмини аниқлаш

Техникавий фикрлашнинг хусусиятлари. Курс иши ва лойихаларнинг талабалар мустақил ижодидаги ўрни. Мутахассислик фанларидан курс иши ва лойихаларнинг мавзуларини, мазмунини ва хажмини аниқлаш, ҳисоблар ва чизмаларнинг ўрнатилган талабларга мос келишини ифодалаш. Курс иши ва лойихаларининг информацион- методик таъминоти
Режа:

1. 
   Техникавий фикрлашнинг хусусиятлари
   
2. 
   Курс иши ва лойихаларнинг талабалар мустақил ижодидаги ўрни.
   
3. 
   Мутахассислик фанларидан курс иши ва лойихаларнинг мавзуларини, мазмунини ва хажмини аниқлаш, ҳисоблар ва чизмаларнинг ўрнатилган талабларга мос келишини ифодалаш.
   
4. 
   Курс иши ва лойихаларининг информацион- методик таъминоти
   

Техникавий фикрлаш деганда касбий ва техник фаолият муаммоларини ҳал қилишни таъминловчи интеллектуал жараёнлар ва уларнинг натижалари мажмуи тушунилади. Техник фикрлаш техник муаммоларни муваффақиятли ҳал қилиш қобилиятида намоён бўлганлиги сабабли, техник фикрлашни шакллантириш мезони сифатида турли даражадаги мураккабликдаги мураккаб техник муаммоларни ҳал қилиш қобилиятини ажратиб кўрсатиш мантиқан тўғри келади.

Мураккаб вазифалар деганда биз техник вазифани тушунамиз, уни ҳал қилиш техник фикрлашни ташкил этувчи барча таркибий қисмларга эга бўлишни талаб қилади. Турли қийинчиликдаги мураккаб техник муаммоларни ҳал қилишнинг муваффақияти билан техник фикрлашнинг ривожланиш даражасини баҳолаш мумкин. Бу даражани маълум кўрсаткичлар туфайли аниқлаш мумкин. Бундай кўрсаткичлар Урал технологик коллежининг (Заречний) махсус фанлар ўқитувчиси - Сенченко В.А.
Луғатлар ва энсиклопедиялардаги кўрсаткич деганда бирор нарсанинг ривожланишини баҳолаш мумкин бўлган нарса тушунилади. Шу сабабли, техник фикрлашни шакллантириш кўрсаткичлари сифатида техник тафаккурнинг ривожланишини баҳолашга имкон берадиган даражалар ва уларнинг хусусиятлари ажралиб туради. Шунингдек, улар мураккаб вазифалар тизимини эчиш муваффақиятини аниқлайди ва баллар билан баҳоланади.
Кўрсаткичларни ишлаб чиқиш учун Б.Блум бошчилигидаги америкалик олимлар жамоаси томонидан аниқланган ассимилятсия тоифаларининг таниқли таксономиясидан фойдаланилди. У талабалар шахсининг когнитив (когнитив) соҳаси ва ҳиссий соҳасини баҳолашга қаратилган.
Талабалар шахсининг когнитив соҳасини таҳлил қилганда, муаллифлар когнитив фаолият табиатининг мураккаблик даражасига кўра ажратилган қуйидаги олтита тоифани ажратиб кўрсатишади:
I тоифа - билим;
II тоифа - тушуниш;
III тоифа - ариза;
IV тоифа - таҳлил;
V тоифа - синтез;
VI тоифа - баҳолаш.
Блоом таксономиясига асосланиб, технологиянинг когнитив соҳасидаги ҳар бир тоифанинг мазмунини ишлаб чиқиш мумкин, бунинг ёрдамида мураккаб техник муаммоларни ҳал қилиш ва техник фикрлашни шакллантириш муваффақиятини баҳолаш мумкин.
Билим:
- ишлаб чиқаришни ривожлантиришда технологиянинг ролини билади;
- техниканинг замонавий ютуқлари ҳақида тасаввурга эга;
- асосий техник атамаларни, тушунчаларни билади;
- асосий механизмларнинг қурилмаси ва ишлаш принсипини билади;
- турли механизмларнинг ишлаш қонуниятларини билади;
- техникада қўлланиладиган асосий шартли тасвирларни билади;
- асосий асбоблар, материалларни билади.
- лойиҳалаш ва қуриш асосларини билади;
- турли материалларни қайта ишлаш технологиясини билади;
- ахборотни излаш ва қайта ишлашнинг замонавий усуллари ҳақида тушунчага эга;
Тушуниш:
- ишлаб чиқаришни ривожлантиришда технологиянинг ролини тушунади;
- техник тушунчаларга, атамаларга эгалик қилади;
- муаммонинг моҳиятини очиб бера олади;
- техник қурилмалар, механизмларнинг мақсади ва ишлаш принсипини тушунади;
- олинган ахборотни изоҳлай олади;
- ҳар қандай ҳаракатнинг оқибатларини тушунади.

Курс ишини тайёрлаш

Мустақил ишнинг мақсади: мутахассислик ва ёъналиш бўйича Федерал давлат таълим стандартида назарда тутилган фанларни ўрганишда олинган назарий билим ва амалий кўникмаларни тизимлаштириш.
Курс иши – талабанинг ўқув режаси ёки мутахассислигининг асосий фанларидан бири бўйича олиб борадиган илмий изланишлари, битирув малакавий ишини ёзишга тайёрлашнинг муҳим босқичидир.
Курс ишларининг турлари:
– фан бўйича курс иши (илмий раҳбарликни фанга раҳбарлик қилувчи ўқитувчи амалга оширади);
– мутахассислик бўйича курс иши (илмий раҳбарликни ихтисослаштирилган кафедра ўқитувчиси амалга оширади).
Курс ишининг бажарилиши:
1) мавзуни танлаш ва уни илмий раҳбар билан келишиш;
2) курс ишини бажариш учун зарур бўлган материаллар тўплами;
3) курс иш режасини ишлаб чиқиш ва уни раҳбар томонидан тасдиқлаш;
4) замонавий усуллардан фойдаланган ҳолда иш ёки муаммонинг ҳар бир бўлими учун танланган материални тизимлаштириш ва қайта ишлаш;
5) хулосаларни шакллантириш ва уларни раҳбар билан муҳокама қилиш;
6) стандарт талабларига ва уни амалга ошириш бўйича кўрсатмаларга мувофиқ ишни ёзиш (кириш, асосий қисмнинг боблари, хулоса, иловалар, фойдаланилган адабиётлар рўйхати).
Ёъналишдаги курс ишининг мақсади ҳар қандай амалий муаммони ҳал қилиш, назарий қоидаларни фактлар билан боғлаш, тизимли тақдим этиш, замонавий махсус терминология билан ишлаш ва бошқалар.
Фан бўйича курс иши - ўқув режасидаги фан бўйича ўқитувчи раҳбарлигида олиб бориладиган талабанинг мустақил тадқиқот иши.
Фан бўйича курс иши мавзуни назарий таҳлил қилишдан ташқари, иккинчи даражали маълумотлар ва олдинги тадқиқотлар ёки ўзларининг тадқиқотлари ва ҳисоб-китоблари натижалари таҳлилини ўз ичига олади.
Курс иши мавзусини танлаш ва тасдиқлаш.
Талаба кафедра томонидан таклиф этилган курс ишлари рўйхатидан мавзуни эркин танлаш ҳуқуқига эга. Иш мавзусини танлаш, биринчи навбатда, талабанинг илмий қизиқишлари, интилишлари ва мойиллиги билан белгиланади. Мавзуни танлашда у бўйича амалий материал олиш имконияти, беш йил давомида динамикада аниқ статистик маълумотлар, меъёрий манбалар, махсус адабиётлар мавжудлиги ва амалий аҳамиятига жиддий эътибор қаратиш лозим.
Курс иши мавзуси индивидуалдир ва академик гуруҳдаги бошқа талабалар томонидан такрорланиши мумкин эмас. Агар бир хил мавзу кўп талабалар томонидан танланса, битирувчи кафедра мудири мавзуни ўз танловини асослироқ асослайдиган талабага топшириш ҳуқуқини ўзида сақлаб қолади. Қолган талабаларга бошқа мавзуни танлаш таклиф этилади.
Курс ишининг мазмуни талабанинг тайёргарлик / интизом ёъналиши бўйича этарлича юқори даражадаги тайёргарлигини кўрсатиши керак. Курс иши малакали, адабий ва профессионал тилда ёзилиши керак.
Курс ишининг тузилиши:
1. Сарлавҳа саҳифаси.
2. Таркиб.
3. Кириш (иш ҳажмининг 5%).
4. Асосий қисм.
5. Хулоса (иш ҳажмининг 5-10%).
6. Библиографик рўйхат (фойдаланилган манбалар рўйхати).
7. Иловалар (агар мавжуд бўлса).

Ёъналишдаги курс ишининг асосий қисмига қуйидагилар киради:

1. Мавзунинг назарий жиҳатлари.
2. Мавзунинг амалий жиҳатлари ўз тадқиқотлари, лойиҳавий қарорлар, хулосалар, тавсиялар (мажбурий).
Боб камида 2 параграфдан иборат бўлиши керак, уларнинг ҳажми тахминан бир хил бўлиши керак. Ёъналиш бўйича курс ишлари ҳажми 8 - 35-40 бет, фан бўйича курс ишлари ҳажми камида 25 бет бўлиши керак. 4.3. Курс ишининг барча асосий бўлимларининг мазмуни:
Титул варағи курс ишининг биринчи саҳифаси бўлиб, унда қуйидаги маълумотлар мавжуд: кафедра, олий ўқув юрти, институт, кафедра номи; таълим ёъналишлари; лавозим; талабанинг фамилияси ва бош ҳарфлари, гуруҳ рақами; илмий раҳбарнинг фамилияси ва бош ҳарфлари, илмий даражаси ва унвони; шаҳар номи ва ёзилган йили. Ушбу варақ қатъий белгиланган қоидаларга мувофиқ тўлдирилади.
Сарлавҳа саҳифасидан сўнг, курс ишининг барча сарлавҳаларини кўрсатадиган ва улар бошланадиган саҳифаларни кўрсатадиган таркиб жойлаштирилади. Мундарижадаги боблар ва параграфлар сарлавҳалари матндаги сарлавҳаларни айнан такрорлаши керак. Таркиб бир саҳифага тўғри келиши мақсадга мувофиқдир. Бунинг учун, агар керак бўлса, у асосий матн оралиғидан камроқ интервал билан чоп этилади. Айрим бобларнинг сарлавҳалари иш мавзусига, параграфлар сарлавҳалари эса тегишли бобларнинг сарлавҳаларига мос келиши керак (лекин бир хил эмас).
Кириш - курс ишининг кириш қисми. Кириш қисмида: - танланган мавзунинг долзарблиги; - мақсад - якуний натижанинг идеал ифодаси, охирида нимага эришиш керак; мақсад баёни, албатта, ишнинг номига мос келиши керак; - тадқиқот вазифалари - мақсадга эришиш ёъллари ва воситаларининг тавсифи. Улар мақсадга мос келади ва ишнинг параграфларига тўлиқ мос келади, яъни. ҳар бир банд доирасида ўзига хос вазифа ҳал қилинади ва хулоса тузилади; 9 - ўрганиш объекти - бу хўжалик юритувчи субъект, муайян тизимдаги бошқарув жараёни, инсон фаолиятининг ҳодисалари ва натижалари бўлиши мумкин; - тадқиқот предмети - танланган тадқиқот объекти чегараларидаги нарса; бу объектнинг ушбу жиҳатлари ва хусусиятларини ўз ичига олган мавзу соҳаси, ўрганилаётган муаммони энг тўлиқ шаклда ифодаловчи (унда яширинган қарама-қаршиликлар ўрганилиши керак); - эмпирическая база исследования, то есть указание, на каком конкретном материале выполнена работа (нормативно-правовые акты (указываются виды), статистические сборники (указывается представившая их организация), материалы производственной и преддипломной практики, архивные документы, материалы периодической печати и ресурсы сети Интернет ва ҳ.к.); - тадқиқотнинг назарий асослари, бу соҳадаги етакчи, энг нуфузли олимларнинг фаолияти; Курс иши мавзуси боғлиқ бўлган соҳалардаги муаммоларни ўрганиш, таҳлил қилиш ва ҳал этишда энг катта ҳисса қўшган ва ишларидан фойдаланилган хорижий ва маҳаллий олим ва мутахассислар рўйхатини тақдим этиш зарур. асар ёзиш; - тадқиқотнинг методологик асослари: тадқиқот усуллари (тизимли, абстракт-мантиқий, қиёсий, иқтисодий таҳлил ва бошқалар); - курс ишининг тузилиши.
Ёъналиш бўйича курс ишининг асосий қисми 2 бобни ўз ичига олади, уларнинг ҳар бири параграфларга бўлинган (тавсия этилади). Биринчи боб, ҳам ё‘налиш бўйича курс иши, ҳам фан бўйича курс иши тадқиқот мавзусининг асосий назарий жиҳатларини ўз ичига олади. Ё‘налишдаги курс ишининг назарий қисми фан бўйича курс ишининг назарий қисмидан таҳлилнинг кенглиги ва чуқурлиги билан фарқланади. Ёъналиш бўйича курс ишининг иккинчи боби аниқ вазиятда (аниқ корхона, бозор, 10 мамлакат, минтақа ва бошқалар) ўрганилаётган муаммони таҳлил қилишга бағишланган бўлиб, у лойиҳа, муаллиф тавсиялари, амалиётда қўлланилиши мумкин бўлган фаолият. Фан бўйича курс ишининг иккинчи боби иккинчи даражали маълумотларни таҳлил қилиш билан ифодаланиши мумкин, ўрганилаётган объектга нисбатан ҳисоблаш вазифалари. Асосий касбий та’лим дастурларини амалга оширувчи кафедралар курс ишининг асосий қисми мазмунига курс ишини ёзиш учун услубий материалларда ушбу Низомга зид бўлмаган қўшимча талабларни белгилаши мумкин.
Иш жараёнида турли усуллардан фойдаланиш тавсия этилади, хусусан:
1. Умумий илмий усуллар.
2. Эксперт (баҳолаш) ёки эвристик усуллар - билвосита ва тўлиқ бўлмаган маълумотлардан, экспертлар тажрибасидан, сезгидан фойдаланишга асосланган.
3. Эмпирик тадқиқот усуллари (кузатиш, таққослаш, ўлчаш, тажриба).
4. Ҳисоблаш усуллари.
Асарнинг ҳар бир қисмини ёзаётганда, бошқа муаллифлар томонидан ёзилган матнларнинг парчаларини асоссиз равишда олиш ҳолатларининг олдини олиш керак, бошқа одамларнинг иборалари, хулосалари, тадқиқот натижаларини ўзиникидек ўтказиб юбормаслик керак. Курс ишининг матнини тузишнинг бундай усуллари фақат Плагиатга қарши тизимда текширилганда унинг ўзига хослиги кўрсаткичининг пасайишига олиб келади ва тадқиқотнинг мустақиллиги ёъқлигини кўрсатади.
Курс иши кириш қисмида қўйилган вазифаларни ҳал қилишда талабанинг фаолияти натижаларини тавсифловчи якуний хулосаларни ўз ичига олган хулоса билан якунланади. Хулоса қисқа ва оқилона акс эттирилиши керак:ўрганилаётган объектнинг умумий ҳолатини баҳолаш; ўн бирўрганилаётган муаммони таҳлил қилиш натижалари;ўрганилаётган муаммо бўйича муаллиф томонидан таклиф қилинган хулосалар ва тавсияларнинг рўйхати ва қисқача тавсифи.
Хулосадан сўнг ишнинг муҳим қисмларидан бири бўлган ва муаллифнинг мустақил ижодий ишини кўрсатадиган фойдаланилган манбалар рўйхати (библиографик рўйхат) берилади. Курс иши мавзуси бўйича илмий манбаларни танлаш талабалар томонидан мустақил равишда амалга оширилади. Илмий маслаҳатчи унга фақат ишнинг асосий ёъналишларини аниқлашда ёрдам беради, уни ёзишда фойдаланиш керак бўлган энг муҳим илмий манбаларни кўрсатади. Манбаларни танлашда илмий кутубхоналар, электрон каталоглар, расмий веб-сайтлар ва интернет фондларидан фойдаланиш тавсия этилади. Ёъналиш бўйича курс ишлари учун рўйхатда фойдаланиладиган маълумотлар манбаларининг тавсия этилган сони камида 35 та, фан бўйича курс ишида - камида 20 та мавзуни ташкил қилади. Материаллар нисбати тавсия этилади,
Ёрдамчи ёки қўшимча характердаги барча материаллар иловага жойлаштирилган. Бу асл ҳужжатларнинг нусхалари, алоҳида материаллардан кўчирмалар, ташкилотларнинг режалари ва протоколлари, сўровномалар, статистик маълумотлар, катта ҳажмли жадваллар (бир саҳифадан ортиқ), ҳужжат шакллари, ёрдамчи график расмлар бўлиши мумкин. Иловалар доираси чекланмаган. Иловалар асосий бўлимлар матнида ҳавола қилинган тартибда жойлаштирилган. Иловалар ҳаволалар рўйхатини, барча турдаги ёрдамчи кўрсаткичларни, асосий матнга қўлланмалар бўлмаган маълумотнома шарҳлари ва эслатмаларини, балки унинг асосий матнидан фойдаланишга ёрдам берадиган маълумотнома ва ишнинг қўшимча аппарати элементларини ўз ичига олмайди.
Режалаштирилган натижалар: мустақил илмий изланиш малакасини эгаллаш.